Les 1

Leerdoelen:

Kennis: Aan het eind van de lesdag kent de deelnemer:

• het begrip basis binnen de haptonomie
• de werking van het gevoel

Vaardigheden: Aan het eind van de dag is de student in staat om:

• zichzelf bewust(er) te ervaren
• zichzelf en de ander waar te nemen zonder oordeel

Houding/persoonlijke groei: Aan het eind van de lesdag heeft de student de volgende (beroeps)houding:

een nieuwgierige blik t.o.v. zichzelf en lesprogramma/studie

Ter voorbereiding:

• Lees deel 1 Haptonomie Bob Boot (t/m pag 72)
• Lees onderstaande tekst

Huiswerk:

Maak een persoonlijk verslag van ongeveer 1000 woorden waarin je beschrijft hoe jij naar aanleiding van deze les het begrip basisgevoel kunt verbinden aan eigen ervaring in alledag. Deel iets over je eigen waarneming, van je denken, je lijf, gevoel en emoties.

Basis/gevoel

Haptonomie in de gezondheidszorg

Haptonomie heeft een holistische mensvisie, lichaam, ziel en geest zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. En vind haar plek in de complementaire zorg, waar ruimte en aandacht is voor lichamelijke, fysieke, mentale, spirituele en sociale behoefte. Complementair vindt meestal plaats naast een reguliere behandeling voor de klacht/hulpvraag. Zoals bijv. die van de huisarts, maar kan ook een specialisatie zijn binnen de reguliere zorg. Zoals fysiotherapie op haptonomische basis of een psycholoog die de mens vanuit haptonomische oogpunt behandeld. Haptotherapie is de therapeutische toepassing van de haptonomie, een op zichzelf staand beroep. Dat haar plek heeft in de eerstelijns van de gezondheidzorg (zorg waarvoor je geen verwijzing nodig hebt).

Voelen

Binnen de haptonomie staat voelen centraal. De mens heeft vanaf het prilste levensbegin het vermogen om onderscheid te voelen tussen wat goed voor hem is en wat niet. Om vervolgens te kiezen voor het goede. Dat vermogen is in eerste instantie gericht op overleven. Vanuit de haptonomie wordt ervan uit gegaan dat dit vermogen op celniveau aanwezig is. Bijv. zoals bij planten en bloemen die groeien en openen bij licht en sluiten bij kou en donker. Zo weet een cel wanneer te openen voor het leven schenkende en te sluiten voor het levensbedreigende. Onder de goede omstandigheden kan een foetus, kind vanuit deze levenskracht zich verder ontwikkelen naar een volwassene vol levenslust. In het begin is dit genieten nog heel primair, later in het leven komen er steeds diepere gemoedsbelevingen bij. Waarmee een volwassen mens ook op het relationele en op zielsniveau voldoening en geluk kan ervaren.

Voelen doen we d.m.v. de tast en krijgt betekenis door iemands persoonlijke beleving. Voelen wordt in alledag in verschillende situaties gebruikt. Hier een aantal voorbeelden:

• Je voelt de temperatuur van de douche               Een indruk van de tast
• Je voelt je vermoeid                                              Je neemt een lichamelijke toestand gewaar
• Je voelt je wat down of dat je zin hebt                 Een ervaring van je stemming
• Je voelt een nare sfeer                                          Een indruk, je intuïtie
• Je voelt je angstig, boos, blij, verdrietig                Je emoties

De gewaarwording van gevoelens gaat via ons lichaam. De indrukken van binnen en buiten bevinden zich in ons lijf. Je kunt gevoelens opmerken in je lichaam door verschillende signalen die het geeft, bijv. door de manier van ademhalen, door (ont)spanning in de spieren/ingewanden/huid. Je lichaam resoneert mee op wat er te voelen is van binnenuit of waardoor je van buitenaf geraakt wordt. Hierdoor krijg je een bepaald gevoel over hoe het met je gaat of je lekker in je vel zit.

Om te voelen wat er te voelen is moet je goed in je lichaam zijn. Je lichaam bewonen is een voorwaarde om te voelen. Is je lichaam leeg dan valt er ook weinig te voelen. Je ervaart jezelf als vlak en/of hebt alleen maar een hoofd met gedachtes. Leegte in het lichaam kun je ook bij anderen ervaren, soms zie je dit in iemands blik, je kan het voelen als iemand je een hand geeft of merkt het op in een gesprek waarbij iemand een afwezige indruk maakt.

Je gevoel openen en sluiten….de basis

Om te kunnen voelen wat er te voelen is, is het van belang het lichaam de vrijheid te laten. Het toestaan een eigen leven te leven i.p.v. het te willen controleren of helemaal van af te sluiten. In moeilijke tijden kan dit soms heel nuttig zijn. Maar het kan ook een blijvende houding zijn. Je lichaam bouwt dan als ware een pantser op om het gevoel af te dekken of in toom te houden. Angst is meestal wat daarachter steekt, vaak zijn het (onbewuste) negatieve ervaringen die hieraan ten grondslag liggen.

Vanuit het oosterse denken speelt het menselijk midden een grote rol. Dit is het gebied van de buik net onder de navel. Wie vanuit daar zijn/haar lichaam bewoont, staat stevig, veerkrachtig in de wereld en draagt het hoofd. Dit ziet er als volgt uit:

• de buik is soepel en niet ingetrokken
• de onderrug heeft geen versterkte holling
• de schouders hangen af
• de knieën staan niet op slot
• de ademhaling verloopt diep
• de motoriek is soepel en gericht
• het stemgeluid is diep en open
• deze persoon is volledig aanwezig in het hier en nu
• reacties zijn oprecht, in de maat, niet vanuit het hoofd, gevoelens zijn aanwezig
• deze persoon voelt zich verbonden met anderen en heel de kosmos
• ervaart zin in het bestaan
• is niet bang voor de dood

Binnen de haptonomie wordt er gesproken over de basis, het gaat hier ook over het menselijk midden. Dit gebied lokaliseert zich net wat lager, de onderste helft van de buik, vanuit de bekken bodem. Dus inclusief de schaamstreek, volledige acceptatie van je seksualiteit is voorwaarde om geheel in je basis te zitten. Afhankelijk van je ontwikkeling en wat je meemaakt kun je intenser in je basis zitten. Hoe meer je je lichaam vanuit je basis bewoont heb je niet alleen meer lichamelijk evenwicht, maar ook psychisch. Je raakt dan niet in paniek en hoeft niet weg te gaan van angst en pijn. Er is een innerlijke rust van zelfverzekerdheid en authenticiteit. Je leeft vanuit je grondintelligentie en geeft echtheid in alle contacten, door een natuurlijk gevoel voor het Zelf en de ander.

Ontwikkelen in ons mens Zijn

Het merendeel van ons Zijn en handelen is onbewust en automatisch. Het is een mooi gegeven en fascinerend om eens bij stil te staan. De automatische en onbewuste patronen vormen zich in hoe de verbindingen aangelegd zijn in ons brein. Gedurende ons leven worden er nog telkens nieuwe verbindingen gemaakt, anders zouden wij geen nieuw dingen kunnen leren (neuroplasticiteit). Wat we daar voor nodig hebben is dat wij openstaan om te leren en te ontwikkelen. Wij hebben daarvoor naar binnen te kijken bij ons zelf, te observeren, ervaren en te reflecteren. Wanneer we bij onszelf dit vermogen aan spreken is het mogelijk om onbewuste en automatische patronen die niet goed (meer) voor ons werken bewust te zijn. Om te buigen en ons te ontwikkelen naar nieuwe mogelijkheden. Natuurlijk komen wij van alles tegen onderweg. Het aanleggen van nieuwe paden gaat niet vanzelf, we hebben hier ons bewustzijn voor nodig om anders te doen. Oefening baart kunst en vanuit paden ontstaan nieuwe wegen. Het altijd mogelijk verandering, groei en herstel aan te spreken in ons wonderlijke systeem van mens Zijn.

Tekst: Layla Foks

Bronnen:

• Ferdinadus, Roos en Plooij, Els (red), Nieuw Leven! Haptonomische zwangerschapsbegeleiding in breder perspectief. De Haptonomische bibliotheek van der Veer Media, Blaricum 2010
• Gerritse, Drs. T.A.C.M. Gerritse, Over kleine dingen Een inleiding in de haptonomie, Elsevier gezondheidzorg, Maarssen, 2002
• Ruitenbeek, Barbara van, Tasten, voelen en emoties, Academie voor Haptonomie, Doorn 2006