Beweging is leven
Beweging is emotie
Zonder beweging is er geen leven mogelijk. Als je kijkt naar eencellige wezens, dan zie je een uitwisseling van stoffen met de omgeving. Afvalstoffen worden uitgescheiden en voeding wordt opgenomen en verwerkt. Dit transport van stoffen is een interne beweging, zonder welke het leven niet mogelijk zou zijn. Ook is er een primitief systeem van beweging door de ruimte. Eencelligen gaan naar plaatsen waar de omstandigheden gunstig zijn en vertrekken van plaatsen waar omstandigheden ongunstig zijn, bijvoorbeeld wat betreft voeding, licht of temperatuur.
Het menselijk lichaam is een stuk complexer dan dat van eencelligen en kent vele interne bewegingen met een diversiteit aan functies. Denk aan het kloppen van ons hart, om de bloedstroom op gang te houden en ons lichaam te voorzien van stoffen die het nodig heeft en afvalstoffen te kunnen afvoeren. De beweging van de ademhaling, om via onze longen en de bloedsomloop verse zuurstof te kunnen verstrekken aan alle cellen in ons lichaam en koolzuur te kunnen afvoeren. De peristaltiek van het spijsverteringkanaal, waar ons voedsel zo bewerkt wordt dat we het als bouw- of brandstof kunnen gebruiken. Om er enkele te noemen. Bewegingen die, als je de aandacht erop richt, ook goed voelbaar zijn.
Bewegend lichaam
Onder beweging wordt meestal verstaan de mogelijkheid zich door de ruimte te bewegen. Bij mensen werken skelet, spieren, fascia, organen, zintuigen en ons zenuwstelsel hierbij op complexe en indrukwekkende wijze samen. Bij de waarneming van beweging (en houding) is proprioceptie een belangrijk begrip. Op vele plaatsen in het lichaam bevinden zich receptoren, cellen die informatie doorgeven aan het zenuwstelsel, bijvoorbeeld over druk of drukverschillen. Op deze wijze kan je jezelf oriënteren in de ruimte, weet je hoe de houding van je eigen lichaam is, hoe verschillende lichaamsdelen zich ten opzichte van elkaar verhouden en ten opzichte van de grond (belangrijk in verband met vallen!). Lichaamsbewustzijn vergroten begint vaak met het wakker maken van proprioceptie door beweging. Probeer maar eens je lichaam te voelen als je staat. Maak dan 5 minuten kleine verende sprongetjes en voel nog een keer je lichaam. De kans is groot dat je, naast een snellere ademhaling en hartslag in reactie op de inspanning, ook je (delen van) je lichaam beter kunt voelen, omdat receptoren geactiveerd zijn.
Emoties en gevoel
Mensen kunnen denken en emoties ervaren. Beide beïnvloeden ze ons lichaam en onze mogelijkheden tot beweging. Een emotie zoals bijvoorbeeld verdriet, heeft invloed op de houding en het fysieke lichaam (borst ingezakt, blik naar binnen/beneden gekeerd, hoofd naar beneden, tranen, brok in keel, pijnlijke hartstreek, weinig energie).
Emotie betekent letterlijk: energie in beweging. Want een emotie heeft altijd een beweging die je kunt voelen in je lichaam. Emoties ontstaan in principe in reactie op de buitenwereld en zijn bedoeld om gevoeld te worden zodat ze een effect kunnen hebben op keuzes, je gedrag, je leven. Ze zijn bedoeld om tijdelijk te zijn, om ons iets te vertellen om daarna ze weer los te kunnen laten en door te kunnen gaan met ons leven. Wanneer ze niet gevoeld en doorleefd kunnen worden, worden ze vastgezet en heeft dat een effect op het lichaam en op de vrije bewegingsruimte die minder wordt. Je kan het zien aan het lichaam, de plekken waar stilstand, blokkade, vasthouden, spanning zit. Deze plekken belemmeren het benutten van het volledig potentieel dat een ieder tot z’n beschikking heeft. Beweging is leven…
Ook gedachten beïnvloeden het lichaam en zijn beweeglijkheid. Iemand die denkt ‘dat lukt me nooit, ik kan dat niet’ vlak voor het geven van een presentatie, zal hoogst waarschijnlijk zijn stressniveau vergroten. Dat kan voelbaar zijn door een hogere hartslag en ademhaling, een droge mond, klamme handen, een knoop in de maag, trillen, verstijving en minder vrijheid om waar te nemen wat er om je heen gebeurt. Ook basisovertuigingen, zoals ‘ik ben het niet waard om van gehouden te worden’, ‘anderen laten je toch altijd in de steek’, ‘ik ben de beste’, ‘de aanval is de beste verdediging’ om er een paar te noemen, hebben invloed op fysieke houding, gedrag en gevoel. Ze geven richting aan de wijze waarop je in het leven staat.
Het fysieke lichaam, emoties en gedachten beïnvloeden elkaar wederkerig, waarbij er geen hoofdrolspeler aan te geven is. Als massagetherapeuten werken we met het fysieke lichaam vanuit de overtuiging en het vertrouwen dat we daarbij ook de mentale en emotionele aspecten beïnvloeden. Dit is een holistische visie; lichaam een geest zijn onlosmakelijk verbonden. Als je het fysieke lichaam aanraakt, beïnvloed je daarmee ook mentale en emotionele aspecten.
Leven vanuit een holistische visie: een hele uitdaging!
Ondanks het feit dat bijna iedereen ervaringen heeft die een holistische uitgangspunt onderschrijven, is het moeilijk om de verregaande consequenties ervan tot je door te laten dringen. Niet verwonderlijk, gezien het feit dat de splitsing tussen lichaam en geest in onze hele wereld ingebed is. We hebben geneeskunst, die fysiologie, anatomie en pathologie van het lichaam bestudeert en psychiatrie die zich bezig houdt met geestesziekten. De wetenschap, waaronder geneeskunst, heeft veel gehad aan het zgn. ‘reductionistisch denken’: het opdelen van het geheel in kleinere onderdelen ter bestudering. Zo zijn we heel veel te weten gekomen over de wereld en over werking en bouw van het lichaam. Deze werkwijze heeft echter wel een nadeel: je verliest zicht op het geheel en het verband tussen verschillende aspecten. Dit heeft zich diep in ons verankerd.
Als lichaam en geest een geheel zijn, wat betekent dat dan voor mij? Bijvoorbeeld dat ik me realiseer dat fysieke klachten wellicht ook wat vertellen over mijn emotionele en/of mentale gemoedstoestand. Bijvoorbeeld dat ik zorg voor meer beweging als ik merk dat ik veel in mijn hoofd zit, omdat ik dit begrijp als symptoom van een verstoorde balans. Bijvoorbeeld dat ik erop vertrouw dat als ik mijn cliënten steviger op de grond kan laten staan, dat dit ook voelbaar zal zijn in het zelfvertrouwen…
Het is een nooit eindigende uitdaging om meer en meer invulling te kunnen geven aan wat het betekent voor jou: de onlosmakelijke verbinding tussen lichaam en geest.
Wanneer beweging stagneert
Ieder mens komt op aarde met bepaalde eigenschappen en talenten, die je in aanleg hebt meegekregen. In interactie met de omgeving groeit het kind op, ontplooit zich en hanteert het de uitdagingen die het leven stelt, op zijn of haar eigen unieke wijze. Zo groeien we op tot volwassenen, die op een bepaalde manier in het leven staan en verschillende strategieën hebben om hetgeen we tegen komen te hanteren; er zijn patronen te herkennen. Hoe ga je om met teleurstelling, verlies, grenzen stellen, contact, onzekerheid, hulp vragen, uitdagingen, nabijheid etc. etc. Ieder heeft daar zo’n z’n repertoire voor. Deze patronen van omgaan met jezelf en de wereld zijn te herkennen in denken en voelen, maar ook in het lichaam en in het lichaam in beweging. Kenmerkend voor een patroon is dat dit het leven eenvoudiger maakt, je hoeft niet meer te overwegen en te besluiten, het is duidelijk hoe je reageert. Het nadeel is dat je potentieel, bewegingsruimte verliest. Een patroon is een beperking van mogelijkheden.
Bewustzijn ontwikkelen
De volgende indeling van aspecten van de menselijke ervaring is behulpzaam bij het ontwikkelen van bewustzijn over het eigen functioneren. Later kan het ook helpen in het werken met cliënten.
S = Sensatie. De fysieke sensaties; als tinteling, warmte of kou, verstijving, knoop in mijn maag.
E = Emotie. De emoties, als woede, angst, vreugde, verdriet.
D = Denken. De gedachten, overtuigingen, meningen, oordelen.
Ook onderscheiden we een ‘defensie’. Dit is de reactie die ontstaat naar aanleiding van emoties, gedachten en/of sensaties, waarbij het (onbewuste) streven is minder te voelen of iets anders te voelen. Bijvoorbeeld ik hield mijn adem in, ik verstijfde, ik trok mijn schouders op en zette mijn knieën op slot, ik heb een pak koekjes leeggegeten, ik heb ruzie gemaakt. Vaak is de defensie al in gang gezet voordat we de impuls die de aanleiding gaf tot ons bewustzijn hebben kunnen laten doordringen. Razendsnel gaat het! Door bewust te worden van gedachten, gevoelens en emoties kan je op het spoor komen van defensies en gaan onderzoeken wat er achter schuilgaat.
Overigens is er niet altijd een defensie aanwezig, in een geïntegreerde ervaring zijn de oorspronkelijke sensatie, emotie en gedachten beschikbaar, dit wil zeggen dat de persoon al deze aspecten duidelijk kan voelen, waarnemen en benoemen.
