Energiewerk; wat is het?

Waarom heet energiewerk ‘werk’? Ik denk dat dit komt omdat je juist voor dit subtiele aanvoelen best wat voorbereiding en inzet nodig hebt. Werk dus. Om te komen waar je wilt zijn. Hier deel ik enkele anekdotes uit mijn energiewerk en energetische opleidingen.

Jaren geleden deed ik met mijn vriendin een energetisch spelletje. We zaten naakt op bed achter elkaar. Om de beurt deden we onze hand net boven de huid ergens op de rug. De ander moest dan raden waar die hand was. Fysiek kon je dus niks voelen, maar het experiment was of je het toch kon ervaren. Ik was aan de beurt en ik had het verkeerd; haar hand had ze een tijdje rechtsboven gehouden en ik gokte links midden. We kletsten wat verder toen ze opeens gilde: “Kijk dan!!!” Wat bleek? Op de plek waar ze een minuut lang haar hand net boven mijn huid had gehouden was nu duidelijk een rode plek ontstaan.
Wat ik hier zo bijzonder aan vond was dat ik het misschien fout gegokt had, maar dat mijn lijf het dus wel gemerkt had. Mijn huid werd rood op de plek waar zo even een hand boven had gezweefd. Mijn hoofd wist dat niet, mijn lijf dus wel.

Een grote borst

Ik zag een grote borst voor me. “No way dat ik dat in deze vrouwengroep ga delen! Wat zullen ze wel van mij denken, oversekste jongeman! Zitten we hier serieus te doen, komt hij aan met zijn flauwe opmerkingen.” De kring ging rond en iedereen vertelde wat ze binnen kregen aan informatie of energie. Ik riep maar linkerknie en daarna gingen we intunen op haar zus en ervaren of we iets van contact of healing voelden. Na de sessie vertelde de vrouw wat er met haar zus aan de hand was. Borstkanker!

Zo ontwikkelde ik door schade en schande mijn intuïtie en kon ik deze steeds scherper afstellen en vertrouwen dat wat ik binnenkreeg klopt.

Energiewerk is vertrouwen

Een van de lastige dingen hierbij is vertrouwen op jezelf. Veel mensen die hoog sensitief zijn hebben eerst vooral last van hun grote mate van sensoriek. Ze nemen alles over en schermen zich af waardoor hun vermogens minder scherp worden. In veel van (onze) holistische opleidingen zoals; Lichaamsgericht Traumatherapeut, Lichaamsgerichte Coaching, Masseur, Massagetherapeut en in onze cursus Emotioneel Lichaamswerk, leer je juist dit talent te gebruiken als grote kracht en toegevoegde waarde. Je leert energie te voelen en te beheersen. Daarbij is je lijf je grote anker. Door goed in je lichaam aanwezig te zijn, blijf je gegrond en ‘vlieg je niet weg’ met alle subtiliteiten die er zijn. Voor mij was het lichaam nog meer bewonen de grootste opdracht in het begin. Zo kon ik nog beter voelen wat van mij was en wat van de ander is.

Het is belangrijk om zuiver te werken en als je zelf het instrument bent is dat altijd een uitdaging.

Tips voor een holistisch leven
Lees ook: Van een burn-out naar een nieuw levenspad: de kracht van lichaamswerk en Een opleiding volgen na een burn-out.
Inspiratie: Laat je inspireren door onze blogs, podcasts en video’s

Onze Opleidingen
– Lichaamsgerichte Coaching
– Traumatherapie Basics
– Traumatherapie Advanced
– Masseur
– Massagetherapeut
– Overzicht Cursussen

Meer weten over ons en onze opleidingen?
– Download onze Studiegids
– Kom naar een (online) Informatieavond of Open dag

We kijken ernaar uit om je te ontmoeten en samen te werken aan een gezonder, gelukkiger en meer bewust leven!

Stefan van Rossum

Over lichaamsbewustzijn

Lichaamsbewustzijn en Proprioceptie

Je lichaam zit vol met receptoren die zorgen voor proprioceptie. Proprioceptie is volgens Wikipedia “het vermogen van een organisme om de positie van het eigen lichaam en lichaamsdelen waar te nemen. Het woord proprioceptie komt van de Latijnse woorden proprius en perceptie (zelfwaarneming).” In je spieren, je huid, je fascia, je gewrichten overal zitten receptoren die direct aan je hersenen doorgeven wat ze ervaren. Ze hebben onder anderen namen als de lichaampjes van Golgi, Ruffini, Pacini. De een voelt de druk op de huid, de ander de temperatuur of ze voelen de spanning van pezen en spieren. Nooit over nagedacht, maar zo weten je hersenen dus dat je de trap oploopt.

Interoceptie en neuroceptie

In je lijf heb je overigens ook allerlei receptoren die zorgen voor je interoceptie. Daarmee voel je dus dat je naar de wc moet of dat je een opgeblazen gevoel hebt. Je voelt je hart kloppen of je longen ademen. Zo kun je gewoon over straat lopen zonder luier want je weet wanneer je een toilet moet bezoeken.

Neuroceptie, om het lijstje af te maken, is een term die Stephen Porges gebruikt bij zijn polyvgaaltheorie. Hij heeft het over een verzameling van signalen die je onbewust oppikt en onbewust verwerkt. Heb je het idee dat iets niet pluis is of dat iemand achter je naar je staat te kijken? Neuroceptie!

Waar kan ik u mee helpen?

Wat ik in mijn praktijk vooral merk(te) is dat veel mensen niet zo’n sterke proprioceptie meer hebben. Die voelen de chronische spanning in hun nek niet, zij voelen alleen de hoofdpijn die het veroorzaakt. Sommige onderruggen zijn koud en voelen doods aan. Klanten willen meer druk met mijn elleboog op hun levator scapula (de schouderbladheffer) “want het is pas effectief als het pijn doet”. En ik zeg dat niet om te veroordelen hoor (we verdienen er goed aan); ik ben bij een deadline voor een column of artikel ook meer aanwezig in mijn laptop dan in mijn ademhaling. Maar het is wel een kwaal van deze tijd; zoveel indrukken of activiteiten buiten ons die ons ‘uit ons lijf’ halen.

Lichaamsbewustzijn; je lijf is van jou

Lichaamsbewustzijn en range of motion

Robert Schleip is een van de grondleggers van de Rebalancing maar werd wetenschapper omdat hij nieuwsgierig was naar alle claims over waar massagetherapie allemaal goed voor zou zijn. Nu is hij één van de meest vooraanstaande onderzoekers op het gebied van fascia en heeft hij diverse boeken geschreven. Hij onderzocht onder andere de bewegingsruimte van de schouders en armen. De zogeheten ‘Range of Motion’ (ROM), oftewel hoe ver kan ik mijn armen strekken? Zoals het een goed vakidioot betaamt deed hij dat onderzoek op bijzondere wijze. Eerst strekten ze hun armen langs hun hoofd om te kijken hoe ver de armen en handen kwamen. Daarna gingen ze in volledige narcose en lieten ze hun armen en handen langs hun hoofd leggen. Tussen de eerste en de tweede meting zat nogal een verschil. Onder narcose kwamen de armen verder. Hierdoor concludeerden zij dat de armen verder konden rekken dan ze dachten! Als je je armen strekt en je bent minder flexibel zul je eerder een signaal, van je receptoren, krijgen dat het wat stug en stijf aanvoelt. Ga je nog iets verder dan kan het pijn gaan doen en zul je besluiten te stoppen. Met bijvoorbeeld yoga kun je door te blijven ademen en ‘erbij te blijven’ de boel wat oprekken. Zo vergroot je de ROM én je lichaamsbewustzijn.

Ogen als receptoren

Ian Waterman heeft in de loop der tijd zijn lijf gedeeltelijk teruggekregen door te kijken wat hij doet. Hij kijkt waar hij zijn voeten neerzet en waar hij zijn rechterhand naar toe wil brengen. Heel zorgvuldig zet hij zijn kopje thee en stapt hij in bed. Zodra het licht uitgaat, is hij zijn lichaam kwijt.

Dit artikel over lichaamsbewustzijn is eerder verschenen in Massage Magazine, geschreven door Stefan van Rossum.

Opleidingen die op dit thema lichaamsbewustzijn en lichaamsbewustwording aansluiten zijn:

Huid op huid

Deze foto kwam ik laatst weer tegen. Het is de foto van mijn eerstgeboren zoon, een paar uur na de bevalling. De bevalling ging met wat complicaties gepaard dus mijn vrouw moest naar de operatiekamer. Ik kreeg de opdracht om m’n shirt uit te doen en mijn zoon op mijn borst en buik te leggen. “Huid op huid is het beste voor de baby” zei de verpleegster. Zo heb ik als kersverse vader samen met mijn eerste zoon zijn eerste uur van zijn leven doorgebracht. Helemaal alleen in de kamer totdat mama weer terugkwam. Eén van de mooiste momenten van mijn leven!

Stefan van Rossum

Interview met Manu Keirse over rouw en verlies

Mijn interview met Manu Keirse over rouw en verlies voor de laatste podcast van het jaar 2021 is een prachtige afsluiter van een seizoen vol fascinerende gasten en onderwerpen. We hebben dit jaar allerlei onderwerpen besproken; trauma, relaties, liefde en nog veel meer. Over rouw en verlies hebben we het nog niet gehad. Daarover sprak ik met Manu Keirse. Als klein jochie werd hij al gefascineerd door rouw en verlies. Als misdienaar moest hij mee met de dominee voor de laatste riten. Zo zag hij de impact van rouw. Nu is hij emeritus hoogleraar, doctor, psycholoog en dé expert op het gebied van rouw. Hij heeft talloze boeken geschreven over rouw en verlies.

Feestmaand

Qua timing is dit onderwerp goed om aan het begin van de feestmaand te bespreken. Want veel mensen gaan de feestdagen in met iemand die ze verloren hebben. Ik heb altijd geleerd om daar tijdens de feestdagen vooral niet over te praten want het moet gezellig zijn. Maar dat kunnen juist de dagen zijn dat het gemis het grootst is. Mensen zitten meer thuis en zijn uit hun dagelijkse routine en er is de Kerst zonder de overledene die er vroeger wel altijd tussen zat.

Luisteren

Manu Keirse raadt ons aan om wel over de overledene te praten of ze te benoemen en ze de ruimte te geven. Erover praten of beter gezegd er over laten praten want bij rouw is er maar één ding belangrijk: luisteren!
Dé belangrijkste communicatievaardigheid die we hebben: luisteren. Rouw wordt door iedereen anders aangegaan en daarom is het zaak te luisteren waar en hoe de rouwer erbij zit en wat er nodig is.
Als je iemand hebt die met rouw of verlies te maken heeft en er zelf moeilijk mee komt geeft de heer Keirse de volgende tip:

‘Een bloem opent zich als de zon schijnt en volgt de zon de hele dag. Als het s’avonds donker is sluit de bloem zich weer. Tot dat de zon weer begint te schijnen. Wees de zon voor die persoon!‘

We hebben niet geleerd om met rouw om te gaan en we stoppen het allemaal liever weg. Van professional tot familielid. Maar we weten dat dingen wegstoppen niet gaat en dat je daar alleen maar groter leed en pijn creëert. Heb je zelf met rouw en verlies te maken? Wees dan de zon voor jezelf. Geef je zelf iets waar je warm van wordt.

Zonnige feestdagen toegewenst

Stefan van Rossum

PS: link naar de podcast van Manu Keirse over rouw en verlies

Hernia betekent letterlijk: breuk. Hierdoor ontstaat er een uitstulping van een orgaan of weefsel uit een lichaamsholte waar het normaliter ligt. Hier zijn een aantal voorbeelden van te geven.

• liesbreuk = hernia inguinalis
• breuk in het middenrif = hernia diafragmatica
• navelbreuk = hernia umbilicalis
• uitpuilen van een tussenwervelschijf in de rug = hernia nuclei pulposi (de zachte inhoud van een tussenwervelschijf treedt naar buiten. Kan drukken op een zenuwwortel).

De wervelkolom

De wervelkolom bestaat uit 8 cervicale, 12 thoracale en 5 lumbale wervels en het sacrum. Tussen alle wervels zit een tussenwervelschijf. De wervels zorgen voor stevigheid en bescherming en de tussenwervels zorgen voor elasticiteit, schokdemping en beweging van de wervelkolom.
De tussenwervelschijf bestaat uit kraakbeen en is gevuld met een geleiachtige stugge vloeistof, de nuclei pulposis. Er bevinden zich geen bloedvaten in de tussenwervelschijf. Door de wervels loopt een bundel van zenuwen. Bij elke ruggenwervel treden er een aantal zenuwen (zenuwwortel) naar buiten toe naar verschillende delen van het lichaam. Zij zorgen onder andere voor het aansturen van de spieren en geven pijnsignalen door aan de hersenen.

Het lumbosacraal radiculair syndroom

Het lumbosacraal radiculair syndroom (LRS) is een verzamelnaam voor de pijn die ontstaat door compressie van een zenuwwortel in de rug. Wanneer een patiënt rugpijn heeft met uitstraling naar bil/been/voet zal de huisarts de diagnose LRS stellen. De huisarts weet op dat moment nog niet waardoor deze zenuwpijn wordt veroorzaakt. Hiervoor zijn verschillende oorzaken, onder andere de hernia nuclei pulposis of een kanaalstenose. Laatstgenoemde diagnoses kunnen alleen gesteld worden met behulp van radiologisch onderzoek.
De letterlijke vertaling van LRS is: Lumbo: met betrekking tot de lumbale wervels, Sacraal: met betrekking tot het sacrum, Radiculair syndroom: afwijking waarbij een zenuw op de plaats waar deze uit het ruggenmerg komt wordt geprikkeld.

Hoe ontstaat een RLS?

Een RLS kan ontstaan door een hernia nuclei pulposi, ook wel lumbale discushernia genoemd. Bij een hernia treedt de nucleus pulposis uit de tussenwervelschijf. Dit is een geleiachtige kern, die zich door de vezelige buitenring van de tussenwervelschijf dringt. Door de uitpuilende wervelschijf raakt de zenuwwortel bekneld. Dit geeft de pijn en sensibiliteitstoornissen in betreffende gebieden in bil/been en voet.  Soms is er sprake van een hernia maar zijn er geen klachten. Er ontstaan vaak klachten als de zenuwwortel langere tijd geprikkeld wordt er evtueel een ontstekingsreactie plaats vind. Een RLS kan ook ontstaan door een kanaalstenose. Door een vernauwing in de wervelkolom kunnen tevens de uittredende zenuwen bekneld raken en klachten geven.

Wat is ischias?

Ischias betekent letterlijk: pijn aan de nervus ischiadicus. De nervus ischiadicus is de langste zenuw in het lichaam. Deze treedt uit bij de onderste lumbale wervels en loopt door tot onder aan de voet. Deze zenuw kan bekneld raken door te veel spanning op de piriformis (piriformis syndroom) of door een scheve bekkenstand, met als gevolg uitstralende pijn naar het been of de voet. Een hernia of een stenose kan ook pijnklachten, veroorzaakt door beknelling van de nervus ischiadicus, geven.  

Risicofactoren voor een Hernia nuclei pulposis

• Grote lichaamslengte, zwaar lichamelijk werk (veel bukken/buigen), langdurig autorijden. Hierbij is er sprake meer compressie op de tussenwervelschijven.
• Mentale stress, roken. Hierdoor gaat de kwaliteit van de tussenwervelschijf achteruit.
• Gebrek aan beweging, door meer te bewegen houdt je je tussenwervelschijven beter in conditie. Door te bewegen worden afvalstoffen beter afgevoerd en blijft het vochtgehalte beter in balans. Dit ten gunste van de elasticiteit.
• Slechte spierconditie, door verslappen van de spieren krijgen de tussenwervelschijven meer druk te verwerken.
• Genetische aanleg
• Op latere leeftijd worden de tussenwervelschijven minder elastisch, minder vocht en toevoer van voedingsstoffen.

Prevalentie:

• Meer vrouwen dan mannen
• Meest voorkomend tussen 30-64 jaar

Welke klachten treden op?

De meest voorkomende klachten bij een hernia nuclei pulposis zijn:

• Uitstralende pijn in het gebied van de bil/been en/of voet
• Uitvalsverschijnselen/doof en tintelend gevoel
• Pijn kan goed gelokaliseerd worden door de patiënt
• De pijn is scherp van karakter
• Bij liggen het minste pijn
• Pijn neemt toe bij drukverhoging (bijv. hoesten of persen)

Meest voorkomende locatie Hernia nuclei pulposis

 De meeste hernia nuclei pulposis bevinden zich op de volgende locaties in de wervelkolom:

• Niveau L4-L5 (45%)
• Niveau L5-S1 (45 %)
• Niveau L3-L4 (5%)
• Niveau L3-L2/ L2-L1 (wordt zeer minimaal vastgesteld)

Zoals hierboven te lezen ontstaan de meeste hernia nuclei pulposis in de onderste lumbale wervels. Dit wordt mede veroorzaakt doordat de druk op de onderste wervels het grootst is. De locatie van de hernia bepaald mede de plaats van de uitstralende pijn en sensibiliteitstoornis.

Diagnostiek

De patiënt komt met onderrugklachten en uitstralende pijnklachten in bil/been en voet bij de huisarts of fysiotherapeut. Zij zullen de volgende vragen stellen en onderzoeken doen om te komen tot de diagnose LRS:

• Uitvragen pijnklachten/sensibiliteitsstoornissen/krachtverlies
• Testen reflexen knie en achillespees
• Sensibiliteit laterale en mediale voetrand en tenen
• Proef van lasègue (bij het optillen van het been zal de pijn verergeren)

Bij deze klachten zal de huisarts Lumbaal Radiculair Syndroom stellen, pijn die ontstaat door compressie van een zenuwwortel in de rug. In veel gevallen is de oorzaak een Hernia nuclei Pulposis. Om de diagnose hernia nuclei pulposis definitief vast te stellen is een doorverwijzing naar de neuroloog, alwaar radiologisch onderzoek zal worden gedaan.

Behandeling en adviezen

De huisarts zal in eerste instantie fysiotherapie met zo nodig pijnstilling of ontstekingremmers adviseren en voorschrijven. Wanneer de klachten na 6 weken nog niet verminderd zijn zal doorverwezen worden naar de neuroloog. De huisarts zal de volgende adviezen geven:

• Bedrust draagt niet bij aan een sneller herstel
• Wandelen/fietsen/in beweging blijven
• Vermijden van bewegingen die veel pijn geven
• Rustmomenten inbouwen
• Luister naar je lichaam
• Infrarood lamp
• Eet gezond en drink voldoende
• Zorg voor een goed lichaamsgewicht
• Stop met roken
• Oefeningen : stretchen en core versterken

Het is goed om de tussenwervelschijven in goede conditie te houden. Door voldoende te bewegen, te stretchen en voldoende te drinken kan je dit bewerkstelligen. Door te stretchen zal er makkelijker vocht in de tussenwervelschijven opgenomen worden en worden de afvalstoffen beter afgevoerd. Je kunt de tussenwervelschijf vergelijken met een spons. Wanneer deze uitdroogt, zal deze eerder scheuren vertonen.

Uit onderzoek met betrekking tot het klachtenverloop is gebleken dat:

• Bij 75% van de patiënten met een hernia nuclei pulposis de klachten verbeteren na 12 weken waardoor een operatie niet nodig is. Soms zijn de wachtlijsten voor een operatie zo lang dat de klachten al verbetert zijn voordat de operatie plaats zal vinden.
• Minder dan 10% heeft een langdurig beloop met klachten
• 5 tot 15% ondergaat een operatie
• Na 1 jaar is 95 % herstelt. Met of zonder operatieve behandeling.
• Operatie zorgt voor een sneller herstel, maar ook meer kans op complicaties
• Bij 4-20% treden recidiefklachten op
• Lage rugpijn kan nog enige tijd blijven bestaan.

Mentale gevolgen

Naast de fysieke klachten kunnen er ook mentale ongemakken onstaan. De zenuwpijn is veelal heftig  te noemen. Ook hier zal in de behandeling aandacht aan besteed moeten worden:

• Er is angst voor uitval/verlammingsverschijnselen
• Er zijn gevoelens van wanhoop, sombere stemming
• De voortdurende pijn heeft effect op de nachtrust
• Door de pijn worden sociale activiteiten vermeden er is minder sociaal contact
• Werk kan (tijdelijk) niet voortgezet worden
• Als gevolg van stress en pijn ontstaat er meer spierspanning

Massagetherapie

In de literatuur heb ik niet veel kunnen vinden over de effecten van massagetherapie bij een hernia. Wanneer de hernia zich in de acute fase bevindt en er veel pijn is zal er geen behoefte zijn aan aanraking. Zodra de pijn iets is afgenomen zal er vooral aandacht zijn voor ontspanning van de spieren. Het is waarschijnlijk dat door de heftige pijn veel spieren aangespannen zijn.
Alle spieren van de rug kunnen gemasseerd worden, waarbij geen druk uitgeoefend dient te worden op de wervelkolom. Verkorte hamstrings en glutae kunnen onderrugklachten verergeren. Het is goed om hier ook aandacht voor te hebben. Een zachte aanraking en goed afstemmen hierover met de cliënt is van groot belang om cliënt een veilig gevoel te geven.
Daarnaast is er aandacht voor het verhaal van de cliënt, zijn of haar angst voor pijn of gevolgen van de hernia dienen serieus genomen te worden. Als massagetherapeut kan je de cliënt helpen het vertrouwen in het lichaam te herwinnen. Eventueel de cliënt geruststellen door te vertellen dat in de meeste gevallen de klachten vanzelf weer verdwijnen.

Deze blog is geschreven door Betty de Lange voor haar opdracht om een pathologie te presenteren.

“Ik heb voor het onderwerp Hernia nuclei pulposi gekozen, ten eerste omdat lage rugklachten veel in de massagepraktijk voorkomen. Het is belangrijk om aan de hand van de klachtenanamnese de symptomen te herkennen van een hernia. Met deze kennis kan een client evt. doorverwezen worden naar de huisarts en het behandelplan bij de massagetherapeut kan hierop worden aangepast. Daarnaast is het voor de cliënt met de hernia klachten van belang dat er voldoende kennis is bij de massagetherapeut. Door herkenning en erkenning te hebben voor de klachten zal het de client een gevoel geven van vertrouwen en veiligheid.
Tot slot wilde ik me graag verder in het onderwerp verdiepen omdat ik vond dat ik er nog te weinig kennis over had en ik wilde onderzoeken wat massagetherapie kan betekenen wanneer er sprake is van een lage rug hernia.“

‘Het karakter ‘Tai’, het eerste deel van Taiji (Tai chi) laat zich vertalen als ‘groots en alomvattend’.

De lijnen bewegen verticaal en horizontaal en een krachtige, korte krul maakt het beeld compleet. ‘Tai’ is een sterk versimpelde weergave van een mensfiguur, armen en benen gespreid en met een duidelijke kern. Deze figuur is gevat in een open cirkel, met andere woorden; begrensd maar vrij. De gelijkenis met de Gulden Snede van Leonardo Da Vinci is indrukwekkend. Beiden symboliseren de optimale mens in zijn of haar universum.

Levensenergie
Tai chi en qigong vinden beiden hun oorsprong in China. Qigong is op de eerste plaats een bewegingsleer gericht op het verbeteren van de gezondheid. Het woord ‘Qi’ betekent levensenergie; de energie die elk mens bij de geboorte heeft meegekregen. Qi circuleert door het hele lichaam, maar blokkades ofwel stagnaties (bijvoorbeeld in de vorm van stijve spieren en gewrichten) kunnen ervoor zorgen dat de circulatie belemmerd wordt, met ziekte als gevolg. Het doel van qigong is dat qi vrijelijk door het lichaam kan stromen en daarmee vrij inzetbaar is. Tai chi is van oorsprong een vechtsport en gaat over krijgerschap. Je oefent dus ook de kwaliteiten van een krijger zoals focus, standvastigheid, gemoedsrust, reactievermogen en efficiënt bewegen. Tai chi en qigong hebben veel raakvlakken en worden in lessen vaak door elkaar gebruikt.

Voor masseurs

Het belang van tai chi en qigong voor masseurs is tweeledig: Op de eerste plaats staat zelfzorg. Het ‘kennen’ van je eigen lichaam zorgt ervoor dat je jouw energie op een efficiënte en ‘veilige’ manier kan gebruiken in de praktijk als masseur. Optimaal gebruik van je lichaam vergroot het uithoudingsvermogen en helpt blessures te voorkomen. Op de tweede plaats staat de zorg voor de cliënt. Je leert werken vanuit rust en stabiliteit waardoor de cliënt opbouwende energie ontvangt. Omgekeerd kan het gebeuren dat je als masseur eigen stress overbrengt op de cliënt. Ook train je af te stemmen op de cliënt, met name vanuit de technieken van tai chi. Vanzelfsprekend helpt dit bij het bepalen van de diagnose en behandeling.

Elvira Trienekens

Mijn werkgebied beweegt zich tussen kunst en martial arts. Tai chi (Taiji) betekent voor mij ‘mindfulness in beweging’, ofwel een speelse en ongedwongen vorm van mindfulness. De samensmelting tussen Tai chi en kunst vind ik in kalligrafie, waarbij de lijn op het papier (of in het zand!) een logisch gevolg is van de beweging. Aan de Adelaarstraat 13 in Utrecht, ben ik op vrijdagavond te vinden als docent in de Dojo. Daarnaast geef ik privé-lessen, lessen Tai chi voor masseurs en Tai chi bij gezondheidsklachten, en ben ik werkzaam als life-coach.

Over de schrijver
Cheryl Burleson zit in het laatste jaar van de opleiding massagetherapeut. Vanuit haar persoonlijke ervaring heeft ze gekozen om te onderzoeken of en zo ja welk effect massagetherapie heeft op verpleegkundigen op de intensive care afdeling.

---

Ziekenhuis
In 2019 was ik na een acute opname een aantal weken te gast in het ziekenhuis. Wat mij tijdens mijn verblijf opviel was dat de verpleegkundigen nauwelijks tijd hadden om hun taken uit te voeren, laat staan een (kort) gesprek te voeren met hun patiënten. Zo waren ze bijvoorbeeld bezig met het toedienen van medicatie, het controleren van een wond of het verschonen van verband om onderbroken te worden door een telefoon, pieper of een collega die voor hun neus stond, omdat ze ergens anders moesten bijspringen. Om maar te zwijgen over de administratieve handelingen die ook nog gedaan moesten worden. Waar mogelijk heb ik met de diverse verpleegkundigen die mij kwamen verzorgen, gesprekken gehad over hun werkdruk, en wat ik dus waarnam was enkel het tipje van de sluier. Echt tijd voor contact met hun patiënten hadden ze niet; er was geen tijd voor de mens achter de patiënt, en dat misten ze.

Achtergrond en methode
Personeel is de meest waardevolle activa van elke organisatie. Eén van de factoren die van invloed zijn op de prestaties in organisaties is werkstress. Werkstress veroorzaakt een breed scala aan problemen, zoals psychische klachten, ziekteverzuim, vermindert werkplezier, lagere productiviteit en lichamelijke klachten. Stress vermindert de productiviteit van een werknemer, verhoogt het ziekteverzuim, kost de werkgever en de samenleving veel geld; het is dus een kostbaar probleem. Uit verschillende studies is gebleken dat een derde van beroepsbevolking in ontwikkelde landen te maken heeft met werkstress en dat dit aantal hoger is in ontwikkelingslanden. Het percentage van werknemers met werkstress is hoger in de gezondheidszorg in vergelijking met andere beroepsgroepen. Het beroep van verpleegkundige is het meest stressvolle beroep in de gezondheidszorg.

Hoge werkstress

Verschillende studies naar het effect van stress op de gezondheid van verpleegkundigen. In deze studies worden onder meer de volgende factoren genoemd als oorzaak van de hoge werkstress onder deze bevolkingsgroep: onvermogen om taken uit te voeren, toename van foutenpercentage, vermindering van de kwaliteit van verpleegkundige zorg, ontevredenheid over het werk en het verlaten van het beroep. De zware werkdruk verhoogt het stressniveau en kan leiden onder andere leiden tot burn-out, ontevredenheid over het werk en psychosomatische klachten en het leven en de veiligheid van patiënten in gevaar brengen. Naar schatting is 1 op de 5 verpleegkundigen van plan hun baan op te zeggen binnen 5 jaar als gevolg van de hoge werkstress.

Verenigde Naties

De Verenigde Naties beschouwt werkstress als een moderne ziekte van de eeuw en een grote bedreiging voor de gezondheid, en de Wereldgezondheidsorganisatie heeft het uitgeroepen tot een wereldwijde pandemie. Een klinische studie om het effect van massagetherapie op verpleegkundigen te bepalen werd uitgevoerd bij 66 mannelijke en vrouwelijke verpleegkundigen die in 2013 op intensive care-afdelingen (dialyse, ic en CCU) van de Isfahan University of Medical Sciences in Iran werkten.

Intensive Care

Vanwege de stressvolle omgeving vanwege de complexiteit en het dynamische karakter is er gekozen voor verpleegkundigen op intensive care-afdelingen. Stressoren zijn onder andere de werkrelatie tussen de verpleegkundigen en andere teamleden in de gezondheidszorg, communicatie en gesprekken met de patiënt, de hoge kennis en vaardigheden die nodig zijn om op een intensive care-afdeling te werken, de hoge werkdruk, de noodzaak om snel te reageren op situaties en de zware verantwoordelijkheid die voortvloeit uit de zorg voor de patiënten. Ook zijn andere bronnen van stress zoals management- of leiderschapsstijl, professionele conflicten en emotionele bagage ook van invloed.

Wegens de aard van hun beroep worden verpleegkundigen op intensive care-afdelingen stelselmatig blootgesteld aan een zeer hoge werkdruk. Het handhaven van een gezond verplegend personeel, in de eerste plaats als mensen en ten tweede als individuen die de gezondheid en welzijn van anderen in de samenleving bewaken, is van groot belang voor ons allemaal. De onderzoeker van deze studie hoopt stappen gezet te hebben om de stress van verpleegkundigen te verminderen, hun productiviteit te verhogen, het behoud van verpleegkundig personeel en de kwaliteit van de zorg van patiënten op intensive care afdelingen te verbeteren. Deelnemers werden willekeurig verdeeld in experimentele en controlegroepen. De Occupational Stress Inventory (OSI) (Osipow en Spokane, 1987) werd door de beide groepen voor, onmiddellijk na en 2 weken na de interventie ingevuld. Deelnemers van de experimentele groep ontvingen 2 keer per week gedurende 4 weken een Zweedse massage van 25 minuten.

Massagetherapie om stress te verminderen
Massagetherapie is een niet-farmaceutische methode om stress te verminderen. Het heeft gunstige fysiologische effecten zoals verwijding van bloedvaten, verhoogde huidtemperatuur en lichaamsontspanning, verbetering van de lymfe- en veneuze bloedsomloop en stimulatie en genezing van bindweefsel. Ook bevordert massage het psychosociaal welzijn en zorgt het voor stressvermindering, en wordt het vaak gebruikt om angst en pijn te verlichten. Studies tonen aan dat massage op de werkplek een geschikte manier is om stress te verlichten. Zo suggereerde een studie bijvoorbeeld dat medewerkers die gedurende 8 weken 2 keer per week 20 minuten massage kregen, lagere niveaus van angst en slaapstoornissen rapporteerden en de bloeddruk en hartslag van deze medewerkers verlaagden. In een analyse van 37 massagetherapiestudies, waarbij 1802 deelnemers betrokken waren, wan wie 795 massagetherapie kregen en 1007 patiënten niet, werden significante verschillen waargenomen tussen de behandelingsgroepen. Bovendien hadden deelnemers die massage hadden gekregen minder last van angst, een lagere bloeddruk en hartslag. Deze resultaten gaven aan dat massagetherapie een krachtig hulpmiddel kan zijn voor onmiddellijke, effectieve veranderingen in de algemene gezondheid.

Conclusie van de studie
Als niet-invasieve en niet-farmaceutische methode kan massagetherapie effectief ingezet worden om het stressniveau van verpleegkundigen op intensive care-afdelingen te verlagen, de geestelijke gezondheid te bevorderen en afname van de kwaliteit van het werk te voorkomen.

Bron
Fateme Nazari, Mojtaba Mirzamohamadi, and Hojatollah Yousefi – The effect of massage therapy on occupational stress of Intensive Care Unit nurses
Iran J Nurs Midwifery Res. 2015 Jul-Aug; 20(4): 508–515
doi: 10.4103/1735-9066.161001

In 2021 wonnen David Julius (1955) en Ardem Patapoutian (1967) de Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde 2021. De Nobelprijs voor massagetherapie bestaat natuurlijk (nog) niet.
Maar het onderzoek waarmee ze deze prijs wonnen heeft wel heel veel te maken met het werk wat masseurs en massagetherapeuten uitvoeren.
“Volgens het Nobelprijscomité hebben zij ‘één van de geheimen van de natuur ontrafeld’, doordat nu op moleculair niveau bekend is hoe mensen warmte, kou, pijn en aanraking kunnen voelen. En hoe deze prikkels worden omgezet in een elektrisch signaal naar de hersenen, aldus Medisch Contact.

Capsaïcine
Julius ontdekte een ionkanaal (TRPV!) in de vorm van een donut. Het gat (midden in de donut) kan openen naar gelang er meer of minder warmte wordt ervaren. Er komen dan ionen de cel in die vervolgens een signaal sturen naar het ruggenmerg.
De warmtesensor is ontdekt door middel van capsaïcine, het stofje wat in peper zit en het zo heet maakt. Jaren geleden mocht ik een demonstratie geven voor Nivea die een moderne variant op de tijgerbalsam had ontwikkelt met capsaïcine. Hiermee wordt de huid heet of eigenlijk als heet ervaren. Daar leerde ik als jonge ‘wetenschapper’ dat je met handen wassen heel snel stukjes hand vergeet; mijn ogen brandden uit m’n kassen.

Aanraking
Patapoutian ontdekte de druksensoren, Piezo 1 en 2 genoemd (Piezo is Grieks voor druk). Hij ontdekte dat als de zenuwcellijn wordt aangeraakt, deze een elektrisch signaal afgeeft net als de warmtesensor.
Hier komt de wetenschap dus direct onze dagelijkse ervaring binnen want door deze structuren voelen we dus druk en warmte en zie je eigenlijk al op celniveau hoe de mens reageert op een massage. Vanuit het holistische uitgangspunt ‘zo in het groot, zo in het klein’ is het opmerkelijk te zien dat de celstructuren bij warmte openen en bij koude sluiten. Net zoals de hele mens zich bij warmte opent en bij kou sluit. En qua beleving maakt het dan voor de mens niet uit of dat fysieke of gevoelswarmte is.

Pijn als signaal
“Deze ontdekkingen dragen bij aan de ontwikkelingen op het gebied van pijnbehandeling.” Met de kennis kunnen nieuwe behandelmethodes ontwikkeld worden. “Het zijn uiterst belangrijke en grondige ontdekkingen”, aldus Thomas Perlman van het Nobelprijs-comité.
Mooi onderzoek dus en direct vertaalbaar naar onze massagetafels. De geneeskunde gaat verder onderzoeken of hiermee ontstekingen kunnen worden onderdrukt; lees de ervaringen van ontstekingen. Men wilde kijken of je de warmte van een ontsteking kunt onderdrukken, maar de proefpersonen kregen allemaal koorts omdat het lijf geen temperatuur meer kon houden. Maar eens te meer bleek dat als je de signalen van een klacht weghaalt, de klacht zelf niet verdwijnt.
Daar kan de geneeskunde weer een hoop leren van massagetherapie. Dus over enkele jaren: De Nobelprijs voor massagetherapie gaat naar…….!!

Link naar de toelichting van de Nobelprijs.

Astrid de Mooij is student van de opleiding Massagetherapeut en schreef een uitgebreid artikel over neuropatische pijn en massage. Neuropathische pijn is een vervelende aandoening die geregeld voorkomt. Veel mensen die aan neuropatische pijn lijden hebben vaak een lang traject van zorgverlening geraadpleegd zonder succes. In dit artikel lees je onder andere wat je als massagetherapeut kunt doen met deze aandoening.

---

Neuropatische pijn (NPP) is zenuwpijn die chronisch wordt als je langer dan 3 maanden dezelfde klacht hebt. Je hoort vaak van mensen met chronische pijn dat ze ermee moeten leren leven of dat het tussen de oren zit wat weer veel opstand en boosheid geeft. Wist je dat zeker 20% van de mensen van 18 jaar en ouder last heeft van chronische pijn. En vaak is de pijnschaal van 0 (geen pijn) tot 10 (ernstige pijn) 8 of hoger (Visual Analogue Scale VAS). Zeker 60% ondervindt dagelijks beperking door deze last.

Nu is er ook nog onderscheid te maken tussen acute pijn en chronische pijn. Acute pijn heeft een reversibele oorzaak. Wanneer je bijvoorbeeld je been gebroken hebt, wordt deze in het gips gezet, en na een tijd rust en oefeningen kan het been weer functioneren. Bij chronische pijn is het een ander verhaal.

Chronische pijn is door de continue pijnstimulus onder te verdelen in nociceptieve pijn (weefselpijn), neuropatische pijn (zenuwpijn), pijn van psychologische oorsprong en een combinatie van deze drie (mengpijn). De definitie volgens de International Association for the Study of Pain (IASP):

Pijn is een onaangename sensorische en/of emotionele ervaring die al dan niet verband houdt met actuele of potentiële weefselbeschadiging, of wordt beschreven in termen van een dergelijke beschadiging.

Of het nu acute of chronische pijn is, pijn is altijd subjectief en wordt door iedereen anders ervaren.

Hoe ontstaat neuropatische pijn.

NPP is een aandoening aan de perifere zenuwen die verbindingen vanuit het centraal zenuwstelsel leggen van en naar de organen en weefsels. Dus verantwoordelijk voor het gevoel (sensibel) en beweging (motorisch) welke overal in het lichaam zitten. Het perifere zenuwstelsel ligt buiten het centraal zenuwstelsel, welke bestaat uit de grote hersenen, kleine hersenen en het ruggenmerg.

De zenuwen in ons lichaam geven prikkels door aan de voorste kwab in onze hersenen waardoor we bijvoorbeeld kunnen ruiken en zien, maar ook pijn waarnemen. Dit heet het somatosensorisch systeem. Een pijnprikkel betekent eigenlijk gevaar, een waarschuwing dat er iets aan de hand is. Als dit aangetast en/of verstoort is en de pijnprikkel niet acuut (tijdelijk) is, noemen wij dit neuropathie. Afhankelijk van de aard van de aangedane zenuw kan neuropathie het bewegen, de waarneming of de autonome functies (onwillekeurig, dus bijvoorbeeld de beheersing van een orgaan zoals de blaas) verstoren.

De pijninformatie (de prikkel) wordt via de zenuwbanen doorgegeven aan het ruggenmerg en tenslotte aan de hersenen. De hersenen verwerken de lichamelijke informatie en nemen de prikkel waar en reageren hierop. Dit kan met reflexen, maar ook met onder andere tintelingen. En aangezien de hersenen tussen de oren zitten, zit pijn inderdaad ook tussen de oren. Alleen niet op een vrijwillige basis. Er is ook vaak door onvoldoende informatie de angst dat mensen denken dat je de pijn verzonnen hebt. Maar er wordt pijn ervaren, dus de pijn is er! Doordat de nociceptoren uitgeput raken, wordt de pijnprikkel niet meer gefilterd en voel je daadwerkelijk pijn.

Acute pijn is belangrijk voor het lichaam om ons te waarschuwen dat er iets in ons lichaam niet in orde is. Chronische pijn heeft die functie niet meer, en is ook niet gevaarlijk voor het lichaam, alleen maar heel vervelend.

Lees de rest van dit artikel op de site van Astrid de Mooij, klik hier.