Neuro affectieve meditatie; boektip

Op basis van 25 jaar onderzoek naar hersenontwikkeling en tientallen jaren meditatiebeoefening laat psychotherapeut Marianne Bentzen zien hoe we neuroaffectieve meditatie – een meditatievorm waarin meditatie, neurowetenschap en psychologie samenkomen – kunnen inzetten voor persoonlijke groei en bewuste volwassenwording. Aan de hand van een gedetailleerde beschrijving van de fases van emotionele rijping, laat ze zien welke ontwikkelingsprocessen de hersenen doormaken tijdens onze kindertijd, tienertijd en volwassenheid.

De zestien geleide meditaties voor neuroaffectieve hersenontwikkeling die in dit boek worden aangeboden (ook online te beluisteren) werken diep in op de onbewuste lagen van de hersenen. Ze helpen ons om opnieuw verbinding te maken met onszelf en de mensen om ons heen. Elke meditatie verkent een ander thema, zoals compassie, positieve en negatieve ervaringen, ademhalen om ‘in je lichaam te zijn’ en energie in evenwicht brengen.

Dit boek verklaart de wetenschap achter neuroaffectieve meditatie en biedt een stapsgewijze benadering voor spirituele groei, emotionele rijping en hersenontwikkeling.

Bestel het boek hier.

Fascie of fascia?

Het lichaam is een ongelofelijk complex systeem waarin alles met elkaar is verbonden en alles invloed op elkaar heeft. Fascia of fascie is één van de weefselnetwerken van het lichaam. Als massagetherapeut is het zaak om wel op één gebied te kunnen inzoomen maar om nooit de plek in het geheel van het systeem uit het oog te verliezen. Je werkt natuurlijk op verschillende vlakken: fysiek, mentaal, emotioneel, spiritueel en op verschillende weefsels (spieren, fascie, etc.) die ook weer met elkaar verbonden zijn.
De stand van de voet beïnvloedt je nek, je darmen beïnvloeden de spierspanning in je lage rug en je gemoedstoestand heeft invloed op je houding. Alles zit even ingenieus in elkaar. En als er iets gebeurt wat een klacht oplevert is het soms een hele zoektocht of lijdensweg om ‘van de klacht af te komen’. Daarbij ligt een grote kracht van het helingsproces in de mate waarin jij je met de cliënt verbindt.

• Fascie en hoe sta je in het leven?
• Fascie en andere netwerken in het lichaam
• Fascie not Fascial
• Het fasciale netwerk
• Tensegrity model
• Fascie anno nu
• Fascia tips

Toch is bijna geen lichaam zo in balans en zijn we op een andere manier gestapeld. Als je voet iets naar buiten staat heeft dat een direct effect op je kuitspieren, je bovenbenen, je rug oftewel je hele houding. Staan je knieën op slot dan beïnvloedt dat het hele lichaam maar ook andersom; als een nekwervel naar voren gekanteld is, verandert de hele ‘lijn’.

Fascie en andere netwerken in het lichaam

In het lichaam kun je diverse netwerken vinden. Bij Bodyworlds kun je deze verschillende netwerken goed zijn als de overige weefsels zijn weggesneden.

Het neurale netwerk

Netwerken van zenuwcellen in de hersenen bestaan uit lokale gebieden met clusters van zenuwcellen (grijze stof), en de korte of langere bundels van zenuwvezels die deze gebieden onderling verbinden en die samen witte stof worden genoemd.

Vasculaire netwerk

Je bloedvaten, slagaders en aders zijn een volgend netwerk in je lichaam die ervoor zorgen dat tot in de verste uithoeken bloed (met alle inhoud) wordt aan- en afgevoerd.

Het netwerk van spieren

De spieren zijn het meest bekende netwerk in je lichaam. Van je kruin tot je tenen zitten er spieren in je lichaam. Ze hebben allemaal een eigen naam, origo, insertie en functie en zitten met pezen (ligamenten) vast aan de botten.

Veel spieren kunnen onafhankelijk bewegen (flexie of extensie) maar doen dit meestal samen met andere spieren. Zo pak je een tennisbal van de grond met al je spieren in je arm, hand, rug en benen.

“Het menselijk lichaam is zodanig vormgegeven dat spanning niet op één plek wordt opgevangen, maar wordt verspreid. De invloed van de zwaartekracht en de langzamere compensaties voor verwondingen en bepaalde bewegingsgewoontes zijn het bvest te begrijpen in het licht van een geometrisch principe dat ‘tensegrity’ wordt genoemd.”

buckminster fuller

Fascie not facial

Thomas Myers (Anatomy Trains) heeft een anatomische indeling gemaakt in spiergroepen die elkaar beïnvloeden en direct of indirect met elkaar en middels de myofascia met elkaar verbonden zijn. Een voorbeeld is de Superficial backline; een keten van spieren van de plantaire fascia tot de frontalis. Als ergens in deze keten een contractie of dysfunctie optreedt, kan dit elders in de keten voelbaar zijn of een klacht of dysfunctie opleveren. Jaap van der Wal betoogt overigens dat de spieren helemaal niet zulke duidelijke origos en inserties hebben met pezen (ligamenten) maar dat de overgang tussen ligament, fascia en spieren veel vloeiender en dynamischer verloopt. Hij heeft het dynamenten genoemd (hierover later meer).

Het fasciale netwerk

Het fasciasysteem bestaat uit diverse lagen van fascia en is een matrix wat het lichaam bijeenhoudt. Het zit onder je huid, tussen en om de organen en rond je spieren (myofascia). Die laatste herken je van het vliesje om een kipfilet heen. Fascie bestaat uit elastine en collageen. Het is visco-elastisch wat betekent dat het heel hard kan zijn en heel meegaand. Probeer het maar eens uit met een maïzenapapje. Als je heel snel en hard tegen de oppervlakte drukt spant het aan en kom je er niet door. Ga je met rustige, trage bewegingen dan wordt het vloeibaar en kom je tot de bodem. Werken met fascia vereist dus langzame, afwachtende bewegingen. Fascia zit over je hele lichaam als een laag, een jas. Dat betekent dat als het linksonder vastzit, het aan de rest van het veld trekt. Je kunt deze trekkracht dus (subtiel) over het hele veld voelen.

Tensegrity model

Buckminster Fuller (1895-1983) was een architect en uitvinder die een organische vorm ontdekte die hij veelvuldig toepaste in zijn werk als architect. Het model is geen opstapeling van stenen maar een organisch samenspel van spanning en vorm.

“Het menselijk lichaam is zodanig vormgegeven dat spanning niet op één plek wordt opgevangen, maar wordt verspreid. De invloed van de zwaartekracht en de langzamere compensaties voor verwondingen en bepaalde bewegingsgewoontes zijn het bvest te begrijpen in het licht van een geometrisch principe dat ‘tensegrity’ wordt genoemd.” Een eenvoudig voorbeeld van een tensegritymodel is een tentje. In het midden staat een tentstok (erector spinea) die door het tentzeil en de lijnen (bindweefsel) in balans blijft. Als je de scheerlijn aan de ene kant te strak trekt, vervormt dat de hele structuur. Dat betekent dat het hele systeem elkaar beïnvloedt en dat het hele systeem bestaat uit verschillende netwerken (zeil, stokken, lijnen).

Fascie anno nu

Toen Esoterra in 2010 de mannen van Anatomy Trains naar Nederland haalde, kraaide er nog geen haan naar. Inmiddels houdt het hele lichaamswerkspectrum zich bezig met fascia: yoga, pilates, massagetherapeuten etc. Maar ook voor de reguliere zorg komt fascie als een ‘nieuwe ontdekking’. Een ontdekking waar nog een hoop nieuwe ontdekkingen uit voort zullen komen.

Fascia Tips:

• Luister naar de Esoterra Podcast met Menno Dam of andere podcasts over fascia (Robert Schleip, Jan b Eyskens, Jaap van der Wal, Emmett)
• Bekijk deze Online Inspiratiesessie met Mathilde Vlotman en leer (alles) over de wereld van Fascia.

Stefan van Rossum

Wat houdt therapeutschap in?

De vraag wat maakt een goed therapeut is natuurlijk een objectieve vraag. Met Jos Olgers mijmerden we eens samen over wat eigenlijk de vakoverstijgende eigenschappen of kwaliteiten van een therapeut dienen te zijn. Dus los van bijvoorbeeld acupunctuur- of psychologische kennis, hoe dient een therapeut te handelen en zich te gedragen? Uiteindelijk kwam hier het boek ‘Profiel van de therapeut‘ uit. Een boek waarin alle aspecten van therapeutschap naar voren komen; overdracht/ tegenoverdracht, grenzen van het domein, zelf evaluerend vermogen. Een aanrader!

Uit alle antwoorden die gegeven zijn is wel een gezamenlijke deler te vinden. Dat is ‘werken aan jezelf’. De meeste gasten gaven aan dat je echt met jezelf aan de slag moet geweest zijn en moet blijven. Of zoals Franz Ruppert zei: “Je poetst toch ook elke dag je tanden?” De noodzaak om met jezelf aan de slag te gaan, ligt in het dat als je dicht met mensen werkt je snel in de overdracht of tegenoverdracht kunt gaan. Ook is het zonder zelftransparantie makkelijk om in oordelen en aannames te komen.

Over de host

Stefan van Rossum is als podcastfan deze podcast begonnen tijdens Covid. “Iedereen zat thuis, dus een mooi moment om mensen te vragen voor een interview. Vrijwel iedereen zei ja. En Bessel vond het zo’n fijn gesprek dat ik later moderator mocht zijn voor zijn online workshops. Iets waar ik zeer dankbaar voor was. Dankzij hem opende andere deuren en kreeg ik een prachtige lijst met gasten. Wat me verbaast is dat vrijwel iedereen ingaat op mijn verzoek. Op een gegeven moment ging ik eens kijken hoe ver ik kon gaan. Ik heb de Dalai Lama gemaild maar die heeft (nog niet) gereageerd.

Esoterra podcast

Met de podcast zullen we deze vraag aan vooraanstaande therapeuten, filosofen, wetenschappers en denkers blijven stellen. Mocht je nog een tip of wens hebben voor een leuke gast, laat het ons weten.

Denker des Vaderlands

“Denker des Vaderlands” is een eretitel die wordt toegekend aan een vooraanstaande filosoof in Nederland. De Denker des Vaderlands is iemand die wordt beschouwd als een toonaangevende intellectueel en die wordt uitgenodigd om zijn of haar gedachten en inzichten te delen met het bredere publiek. De Denker des Vaderlands heeft als taak om een bijdrage te leveren aan het maatschappelijk debat en reflectie te bieden op actuele vraagstukken.

Deze eretitel is geen formele positie met specifieke taken of bevoegdheden, maar eerder een symbolische rol die aanzien geniet in de Nederlandse intellectuele en culturele context. De Denker des Vaderlands wordt vaak gevraagd om lezingen te geven, artikelen te schrijven en deel te nemen aan discussies over relevante maatschappelijke kwesties.

De benoeming van de Denker des Vaderlands is meestal tijdelijk, en verschillende filosofen hebben deze eretitel door de jaren heen gedragen. Het doel is om filosofie toegankelijk te maken voor een breder publiek en om een brug te slaan tussen de academische filosofie en de samenleving.

Haar site: https://www.marjanslob.nl/

Wie is Catharina van Deelen?

Mijn loopbaan begon ik in 1987 als fysiotherapeut. Jarenlang werkte ik als fysiotherapeut in verpleeghuis en ziekenhuis. Het werken met mensen nodigde uit tot meer. Na mijn opleiding acupunctuur kwam ik in 1989 in contact met de Cranio. Ik was meteen geraakt door het enthousiasme van twee grondleggers van het UIN, Ton en Paul. Hun eerste cursussen volgde ik in Nederland. Het was fantastisch om mijn Advanced uiteindelijk in 1995 in Florida bij John Upledger te kunnen doen. Daar heb ik ook 2 weken mee mogen werken in het Brain and Spinal Cord Centre. Vanaf dat moment heb ik besloten mijn hart te volgen en heb ik een eigen praktijk voor craniosacraal therapie. Altijd op zoek naar nog meer antwoorden op mijn vragen, rondde ik een vijfjarige opleiding bij Gert Groot Landeweer af in de integratieve psychotherapie in 2004. In 2014 rondde ik de opleiding tot ervaringsgericht supervisor af met een eindscriptie over ‘Projectieve identificatie’.

Het werken met mensen vind ik heerlijk. In de loop van de jaren ben ik steeds meer van behandelen naar begeleiden gegaan. Ik ben ervan overtuigd dat ieder mens zijn eigen kracht heeft. Als mensen daar niet (meer) goed bij kunnen, help ik ze graag om die (weer) te vinden. Zelf heb ik mijn eigen kracht ook in de verbinding met anderen gevonden. Heerlijk vind ik het om die rijkdom over te mogen dragen. Ik geniet als mensen hun eigen antwoorden vinden of dat nou binnen de CST, de supervisie of in het lesgeven is. Als mensen vanuit hun eigen levenskracht en passie tot bloei kunnen komen, wordt de wereld daar weer een stukje mooier van. Mijn passie voor boeken en kennis, mijn nieuwsgierigheid en het altijd ‘precies het naadje van de kous’ willen weten, zet ik in voor het instituut in het ontwikkelen van onderwijs en het verder onderbouwen van de CST. Mijn eigen ontwikkelingsproces waarin ik de stap heb gezet van doen en presteren naar zijn en voelen heeft me ertoe gebracht mijn roepnaam Karin los te laten en mijn oorspronkelijke geboortenaam te gaan dragen: Catharina. Het brengt me rust en verdieping. Het is een belangrijke stap in mijn leven die ik met hulp van de cranio heb kunnen zetten. Ik voel me nu welkom en gedragen. Ik verheug me er op ook jou te ontmoeten op je levens- en ontwikkelingsweg en daarin een klein stukje met je mee te kunnen lopen.

Wie is Maarten Slutter?

Craniosacraal therapie is mijn grote passie. Al tijdens mijn studie liep ik tegen de beperkingen van het vak fysiotherapie aan. Vragen als; hoe kan het dat lichamelijke klachten na een aantal weken steeds weer terug komen? Hoe kan het dat iemand met een te verwerken verlies, lichamelijke klachten ontwikkeld? En waarom krijgt de ene persoon dat wel en de andere niet? Pas tijdens het volgen van de opleiding craniosacraal therapie kreeg ik antwoorden op mijn vragen. Daarnaast ben ik ontzettend dankbaar dat de opleiding mij, letterlijk, een stem heeft gegeven. Ik heb me ontwikkeld van een ‘onzichtbare’ student tot iemand die met ontzettend veel plezier, enthousiasme en passie deze prachtige therapie als docent doorgeeft. Het liefste wat ik doe is jou in mijn enthousiasme en passie meenemen in de craniosacraal therapie. Dan kun jij je ook ontwikkelen tot een completere therapeut en een rijker mens.
In 1991 ben ik afgestudeerd als fysiotherapeut aan de Academie voor Fysiotherapie Arnhem. Mijn afstudeerscriptie had als titel; ‘De fysiotherapeut als praatpaal – over de psychosociale aspecten binnen de fysiotherapie’.. Na mijn studie fysiotherapie heb ik o.a. Manuele Therapie en Bobath therapie (NDT) gestudeerd.
Sinds 2004 ben ik gecertificeerd craniosacraal therapeut, inmiddels met aantekening in de pediatrie. Sinds 2008 ben ik ook docent craniosacraal therapie aan het UIN. Ik ben bevoegd tot het geven van vrijwel alle cursussen binnen de opleiding. Je komt mij dus regelmatig tegen. Tevens verzorg ik de PR binnen de organisatie. Ik ben projectleider van het project ‘Aanraken doe je zo’.
Ik heb een zelfstandige praktijk voor craniosacraal therapie in Huissen. Daarnaast werk ik in Duitsland als fysio/manueel therapeut en craniosacraal therapeut.

Meer over het Upledgerinstituut, klik hier.

Wie is Karin Brugman?

Karin Brugman is trainer, coach en een van Nederlands experts in het werken met Voice Dialogue. Honderden trainers en coaches zijn door haar opgeleid in dit gedachtengoed. Ze is co-auteur van de bestseller: Ik (k)en mijn ikken. Ontdek andere kanten van jezelf met Voice Dialogue en Coachen met Voice Dialogue. Handboek voor begeleiders. Onlangs verscheen haar nieuwste boek Verander niks. Goed zijn in wie je bent. Daarin word je uitgenodigd om je persoonlijke effectiviteit te verhogen door te luisteren naar signalen, die je geneigd bent te negeren.

Karin Brugman werkt sinds 2008 als zelfstandige in haar praktijk De Onderstroom Training & Coaching. Daarin coacht ze leidinggevenden, medewerkers en expats in organisaties . Karin Brugmans is tevens opleider bij de Voice Dialogue Academie opgericht door Judith Budde.

Ook begeleidt ze stellen die hun relatie willen verbeteren of daarin vastgelopen zijn.

Over het boek ‘Verander niks’

Het boek “Verander niks” van Karin Brugman gaat over het idee dat je jezelf niet hoeft te veranderen om gelukkig te zijn. Karin Brugman moedigt de lezers aan om zichzelf te accepteren zoals ze zijn, inclusief hun tekortkomingen en imperfecties. Ze gelooft dat het streven naar zelfverbetering en het veranderen van wie je bent, vaak leidt tot stress en ontevredenheid.

In plaats daarvan pleit Brugman voor zelfcompassie, zelfliefde en het cultiveren van een positieve relatie met jezelf. Ze moedigt mensen aan om te focussen op wat hen uniek maakt en om te omarmen wie ze werkelijk zijn.
Het boek biedt praktische tips en oefeningen om zelfacceptatie te bevorderen en geeft inzicht in hoe je een gelukkiger en meer vervuld leven kunt leiden door jezelf te omarmen zoals je bent.

Onderwijsachtergrond

Na de Pedagogische Academie ging Richard Ferweda werken in het onderwijs. Werken met pubers sprak hem het meeste aan. Om juist daar te bedenken wat er beter kan, met jonge mensen vol in ontwikkeling, met heel veel groepsdynamiek, op zoek naar zichzelf en hun autonomie. Daar leerde hij dat dingen beter organiseren vooral ook gaat over de interactie tussen mensen. Dit zette hem ertoe aan een modulaire methode te ontwerpen, waarmee studenten zelfstandig aan de slag konden, die rekening hield met hun individuele kennis én waardoor Richard meer tijd had voor de studenten zelf. Wolters Noordhoff heeft de methode uitgegeven als leerstof voor het MBO. Dit was de start van zijn zoektocht naar het ‘hoe’ van organisatieontwikkeling. Hoe werkt teamontwikkeling, hoe werkt organisatieontwikkeling eigenlijk en hoe kun je daaraan bijdragen.

Richard werkte vervolgens op veel verschillende plekken in het onderwijs en in verschillende rollen, van voortgezet onderwijs tot hbo en van leerkracht tot directeur. In die rol  Zijn zoektocht naar organisaties zich kunnen ontwikkelen, en hoe hij dat beter en slimmer kon ondersteunen, leidde hem naar allerlei trainingen en theorieën. Dit bracht hem tot het inzicht dat hij zelf een methode voor organisatieontwikkeling wilde maken. Niet in de vorm van een boek, maar in de vorm van een spel. Samen met collega Clo Lambert ging hij aan de slag.

Spel voor organisatie ontwikkeling

Het idee van één spel, leidde uiteindelijk tot een samenhangende aanpak voor organisatieontwikkeling, op basis van een holistische kijk op organisaties. Zij onderzochten hoe talenten op elkaar inwerken, het  belang van reflectie voor organisatieleren, de rol van emoties in patronen in interacties en wat leiderschap kan zijn. Nog steeds door te kijken wat er al is, wat er beter kan en hoe je organisatieontwikkeling kan ondersteunen. De spellen hebben geleid tot de ontwikkeling van vier krachtige tools waar organisaties uiteindelijk zelf mee aan de slag kunnen.

Hij werkt vanuit de overtuiging dat organisaties een bron van energie zijn. In de missie zit de energie van de bedoeling, van het oorspronkelijke idee waaruit de organisatie is ontstaan: de essentie van de organisatie. In de talenten en verlangens van de mensen in die organisatie, zit energie, bevlogenheid en ontwikkelpotentie. Dit is de essentie van mensen. Hoe meer contact je maakt met de essenties, hoe meer de beschikbare energie vrij kan komen. Hoe meer je de energie bundelt en richt, hoe meer organisatiemagie er mogelijk wordt.

In 2017 is Richard Ferweda zijn eigen praktijk als organisatieadviseur gestart om organisaties met zijn concept te begeleiden. Nu ondersteunt hij uiteenlopende organisaties bij hun ontwikkeling naar bewuster, slimmer, beter en leuker organiseren.

Wil je meer weten: kijk op www.aevy.nl.

Wat is Systemisch werken?

Systemisch werken is een benadering en methodologie die wordt gebruikt in verschillende disciplines, waaronder psychotherapie, organisatieontwikkeling, familieopstellingen en sociale wetenschappen. Het is gebaseerd op het idee dat problemen en dynamieken niet alleen individueel worden veroorzaakt, maar ook voortkomen uit en worden beïnvloed door bredere systemen en relaties. Deze systemen kunnen families, organisaties, gemeenschappen of zelfs culturele contexten omvatten.

Hier zijn enkele kernprincipes en kenmerken van systemisch werken:

Holistische benadering: Systemisch werken bekijkt problemen en vraagstukken vanuit een holistisch perspectief, waarbij aandacht wordt besteed aan de onderlinge relaties en de context waarin ze zich voordoen. Het richt zich op het begrijpen van het geheel in plaats van alleen de afzonderlijke delen.

Systemische interventies: Systemisch werken maakt gebruik van verschillende interventiemethoden om de dynamiek binnen een systeem te verhelderen en te veranderen. Een veel voorkomende techniek is het opstellen van representaties van de betrokken elementen (bijvoorbeeld familieleden, teamleden) in de ruimte om inzicht te krijgen in de onderliggende patronen.

Ordening en hiërarchie: Systemen hebben vaak een natuurlijke ordening en hiërarchie. In families kan dit zich bijvoorbeeld uiten in de rolverdeling tussen ouders en kinderen. In organisaties kan het zich manifesteren in de structuur van leidinggevenden en medewerkers. Systemisch werken richt zich op het begrijpen van deze ordening en hoe deze van invloed is op gedrag en relaties.

Onzichtbare dynamieken: Systemisch werken erkent dat er vaak onzichtbare, onbewuste dynamieken zijn die de relaties en gedragingen in een systeem beïnvloeden. Deze kunnen afkomstig zijn uit het verleden, zoals familiepatronen, of uit de bredere cultuur waarin het systeem opereert.

Oplossingsgericht: Hoewel systemisch werken aandacht besteedt aan problemen en conflicten, is het uiteindelijke doel vaak het bevorderen van positieve veranderingen in het systeem. Dit kan worden bereikt door bewustwording, herstructurering van relaties of het creëren van nieuwe patronen.

Contextgevoeligheid: Systemisch werken houdt rekening met de specifieke context van een systeem. Wat in het ene systeem werkt, kan in een andere context niet van toepassing zijn. Daarom is het belangrijk om maatwerkbenaderingen te ontwikkelen.

Systemisch werken wordt toegepast in verschillende gebieden, zoals familie- en relatietherapie, organisatieontwikkeling, onderwijs, en zelfs in gemeenschapsbetrokkenheid. Het is een waardevolle benadering om diepere inzichten te verkrijgen in de complexe relaties en dynamieken die in verschillende systemen spelen en om positieve veranderingen te bevorderen.

Wat zijn familieopstellingen?

Familieopstellingen, ook wel bekend als systemische opstellingen, zijn een therapeutische en verkennende methode die is ontwikkeld door de Duitse psychotherapeut Bert Hellinger in de jaren 1970. Deze methode wordt vaak gebruikt om inzicht te krijgen in de onderliggende dynamieken en onopgeloste problemen binnen familiesystemen. Het doel van familieopstellingen is om verstoringen in het familieverband te identificeren en te proberen ze op te lossen.

Embodiment: Wat is het en hoe pas je het toe?

‘Embodiment’, een woord wat ik de afgelopen weken zo vaak tegenkwam dat het begon op te vallen. In mijn werk is het geen onbekend woord en is het ook niet vreemd dat we hier Engelse woorden voor gebruiken. We gebruiken Embodiment, Body&mind, Inner grounding, etcetera. De betekenis van Embodiment in het nederlands is Belichaming. Soms dekken Engelse woorden de lading net wat beter maar Belichaming klinkt mij ook heel erg mooi in de oren. Maar laten we eens de materie induiken. Wat betekent Embodiment en hoe ervaar je je lichaam?

Proprioceptie, interoceptie en neuroceptie
Embodiment: aan den lijve ervaren
Wat maakt je meer embodied?
Uit je hoofd, in je lijf
Een gedissocieerde samenleving
Wat als je je lijf niet kan voelen?
Embodiment als proces
Embodiment als levenspad

Proprioceptie, interoceptie en neuroceptie

Je lichaam zit vol met receptoren die zorgen voor proprioceptie. Proprioceptie is volgens Wikipedia “het vermogen van een organisme om de positie van het eigen lichaam en lichaamsdelen waar te nemen. Het woord proprioceptie komt van de Latijnse woorden proprius en perceptie (zelfwaarneming).”
In je spieren, je huid, je fascia, je gewrichten overal zitten receptoren die direct aan je hersenen doorgeven wat ze ervaren. Ze hebben onder andere namen als de lichaampjes van Golgi, Ruffini, Pacini. De één voelt de druk op de huid, de ander de temperatuur, of ze voelen de spanning van pezen en spieren. In je lijf heb je overigens ook allerlei receptoren die zorgen voor je interoceptie. Daarmee voel je dat je naar de wc moet of dat je een opgeblazen gevoel hebt. Je voelt je hart kloppen of je longen ademen. Zo kun je gewoon over straat lopen zonder luier want je weet wanneer je een toilet moet bezoeken.
Neuroceptie, om het lijstje af te maken, is een term die Stephen Porges gebruikt bij zijn polyvgaaltheorie. Hij heeft het over een verzameling van signalen die je onbewust oppikt en onbewust verwerkt. Heb je het idee dat iets niet pluis is of dat iemand achter je naar je staat te kijken? Neuroceptie!

“Toen ik met elf maanden werd afgestaan ter adoptie, verloor ik niet alleen mijn moeder, maar ook mezelf.”

Embodiment; aan den lijve ervaren

Embodiment betekent voor mij een uitnodiging om zo aanwezig mogelijk te zijn in je lichaam. Dat is niet vanzelfsprekend. In mijn eigen leven heb ik dat ‘aan den lijve’ ervaren. Toen ik met elf maanden werd afgestaan ter adoptie verloor ik niet alleen mijn (biologische) moeder, maar ook mezelf. Een natuurlijk (overlevings)mechanisme die voor velen bekend is; dissociatie. Volgens de polyvagaaltheorie schakelt je zenuwstelsel automatisch terug naar een overlevingsstand die we geërfd hebben van onze evolutionaire voorouders (reptielen en eenvoudige organisme) en dat is uit je lijf stappen, je sensoriek zoveel mogelijk uitschakelen, een complete ‘shut down’. Wachten tot het over is of zorgen dat je met zo min mogelijk pijn aan je einde komt.
Een prachtig, nuttig systeem wat eenmaal ontstaan, een vast mechanisme kan worden. Iets waar veel getraumatiseerde mensen last van hebben. Bij mij werd het een patroon waar ik bij tijd en wijle maar moeilijk onderuit kwam. Alles wat spannend was zorgde ervoor dat ik niet helemaal mezelf kon ervaren. Als ik terugkijk bedenk ik me dat mijn dissociatie zich vooral ontwikkelde in mijn pubertijd. Ik vond het lastig om discussies aan te gaan of om met mensen in de kroeg een gesprekje aan te gaan omdat ik helemaal uit contact met mezelf en dus mijn omgeving was.

Praten met meisjes, vooral als ik ze leuk vond, was veel te spannend en dus onmogelijk. Had ik een conflict met iemand dan was ik nog weken bezig om te bedenken hoe ik met de situatie had moeten omgaan. Veel mensen dachten dat ik als jonge twintiger de hele dag zat te blowen omdat ik zo afwezig overkwam maar dat was niet het geval. Ik had geen drugs nodig om ‘te spacen’ in afwezigheid. Veel van die periode was ik fysiek aanwezig maar voor de rest zat ik in een droom- of fantasiewereld. Een wereld waar ik soms heel moeilijk uitkwam.

Wat maakt je meer embodied?

De neiging om te dissociëren is nog steeds goed ontwikkeld bij me, maar door veel therapie en lichaamswerk heb ik het contact met mijn lijf terug. Een bijzondere ervaring van mijn lijf was het moment dat ik mijn biologische moeder weer ontmoette. We hadden afgesproken in een park in Eindhoven waar ik op een bankje moest wachten tot ze kwam. Ik zag aan de andere kant van de vijver een mevrouw lopen die mijn kant op kwam. Op een gegeven moment kreeg ik door dat dit mijn moeder was. Toen ze enkele meters voor me was, leek het alsof mijn lijf doorkreeg dat het mijn moeder was. Mijn lijf rende op de vrouw af, mijn buik begon hevig te schudden en we vlogen huilend in elkaars armen.
Ik heb wel eens gelezen dat de bacteriën in je buik, je microbioom van moeder op kind worden doorgegeven. En mijn buik begon zo hevig te schudden dat het voelde alsof die bacteriën hun moeder weer voelden aankomen. Na de eerste emotionele, fysieke ontmoeting herpakten we onszelf en gingen we ergens koffie drinken. Voor het eerst hoorde ik haar verhaal. Een verhaal wat ik op de weg terug voor grote delen al vergeten was. Ik was er toch niet helemaal bij en misschien mijn moeder ook niet.

Uit je hoofd, in je lijf

Een trauma klinkt altijd heel groot en er gebeuren uiteraard ook gruwelijke dingen, maar kleine dingen kunnen ook een grote impact hebben. Als baby zijn kleine dingen sowieso grote zaken. Even geen eten krijgen is voor een wezentje zonder tijdsbesef en totale afhankelijkheid veel indrukwekkender dan voor een volwassene. En langdurig niet de voedende ondersteuning van je ouders voelen kan ook als traumatisch worden ervaren. Uit onderzoek blijkt dat deze kinderen uiteindelijk een veel ongezondere leefstijl krijgen, meer met criminaliteit in aanraking komen en minder oud worden.

Een gedissocieerde samenleving

Als je om je heen kijkt zie je een samenleving met een enorme behoefte aan dissociatie. Alcohol, drugs, pijnstillers. Maar ook de bioscoop, de tv, alle social media, halen ons min of meer tijdelijk uit ons lijf. De lijst van verslavingen (met als doel dissociatie) is enorm en zorgt altijd voor een tijdelijke onthechting uit het hier en nu. Ook activiteiten die op het eerste gezicht juist heel ‘embodied’ lijken zoals sporten kunnen door of over het lichaam heen gaan. Vaak wordt sport als gezond gezien maar vooral topsport is meestal ongezond voor het lijf en kan ook een vorm van uit je lijf gaan zijn.

Wat als je je lijf niet kan voelen?

Dat we als levende wezens een lichaam hebben is evident en volkomen logisch; je staat ermee op en je gaat ermee naar bed. Je stopt er eten in, wat er weer uit gaat. Je beweegt ermee en het verandert gedurende je leven met je mee (of je nu wilt of niet). We denken er eigenlijk nooit bij na. Het is er gewoon. Maar in Engeland werd een man op een (voor hem) vreselijke dag wakker en hij voelde zijn lijf niet meer. Het is moeilijk in te denken wat dat betekent. Je bent je continue (onbewust) gewaar van je lijf. Je voelt je voeten op de grond of je billen op de stoel. Ik voel nu mijn handen typen en jij voelt nu dat je een blad vasthoudt. Als je zo meteen opstaat om een glas thee te halen voelt je lijf dat het opstaat en stap voor stap naar de keuken loopt. Deze man, Ian Waterman, voelde niks meer. Niet dat hij zijn pyjama aan had, dat ie in bed lag en dat zijn rechterarm rechts van zijn romp lag.

Embodiment als proces

Een ander interessant fenomeen is het gegeven dat het ervaren van je lijf niet helemaal gelijk hoeft te lopen met je fysieke lichaam. Volgens de Duitse filosoof Thomas Metzinger moeten we het lichaam zien als een concept wat continue van lichaamservaring kan veranderen. Als voorbeeld haalt hij ‘het rubberen hand onderzoek’ aan waarbij je echte hand onder tafel ligt en een plastic hand op de tafel. Vervolgens strijken ze beide handen met een kwastje. Je ziet dus de kwast over de plastic hand gaan en je voelt de kwast op je echte hand. Bij de volgende stap gaan ze met ‘jouw’ plastic hand verder en als ze er met een hamer op slaan, reageer je alsof het je echte hand is. Zijn conclusie: het ik is een continue proces van ons brein. Nu denken we dat dit ons lijf is, maar die ervaring van ons ik is continue in verandering en loopt niet altijd 1 op 1 gelijk met je fysieke lijf. Denk bijvoorbeeld ook aan fantoompijn. Volgens Metzinger leven we in een egotunnel. Wat we zien noemen we de werkelijkheid maar het beeld wat we zien is discutabel en subjectief. Vandaar de metafoor tunnel.

Embodiment als levenspad

Het heeft me enige tijd gekost en mijn vrouw merkt direct aan mijn gedrag als ik het weer te druk heb. Dan wordt ik weer wat minder aanwezig en vergeet ik gedag te zeggen of waar ik mijn telefoon heb gelaten. Maar juist door mijn start ben ik een expert geworden in dissociatie en heb ik inmiddels ook veel ervaring met de antagonist; embodiment!
Inmiddels ben ik al vele jaren directeur van een opleidingsinstituut in massagetherapie, lichaamswerk en vele andere methodes die mensen begeleidt in het zoveel mogelijk aanwezig zijn in je lichaam. In de Opleiding Lichaamsgerichte Coaching en de Opleiding Lichaamsgericht Therapeut zitten de meest effectieve methodes en technieken waar ik zelf veel profijt van heb gehad. Daarbij hebben we ook gekeken wat de basisprinicipes zijn van een goed therapeut. Een vraag die ik ook steevast stel aan mijn gasten in de Esoterra podcast.
Heb ik me zelf inmiddels gevonden? Vast niet, maar ik ben mezelf ook niet meer kwijt!

Stefan van Rossum

Adem met “second wind”?

Een dimensie van het ademen is het verbazingwekkende fenomeen van de ‘second wind’ : een tweede energiepush, waarmee je een dood punt overwint. De meesten onder ons hebben dit in hun jeugd ervaren, toen ze zich volledig inzetten in spel of sport. Juist op het moment dat de uitputting toeslaat en we naar lucht happen, wordt de adem plotseling licht en bewegen we ons vrijwel zonder inspanning, alsof we door een buitengewone kracht gedragen worden. We bewegen ons licht, maar we zijn ons precies bewust van onze grenzen. We weten dat de uitputting heel snel dichterbij komt als we ons teveel inspannen. We weten precies hoe snel we door kunnen gaan of wanneer we langzamer aan moeten doen om de beweging maximaal te benutten. Zolang we deze speciale adem en deze innerlijke houding vasthouden, blijft onze kracht behouden en beschikbaar.

Belang van ademwerk ( breathwork )

Bij het voorbereiden van het lichaamsweefsel op ontspanning of beweging, bij het openen van intense gevoelens die diep binnen gehouden werden, bij het helpen focussen tijdens overweldigende gevoelens en gedachten… bij dit alles is het werken met de adem een onmisbaar en krachtig middel.

Adem en het principe van opladen en ontladen

Als we naar de mechanismen van het ademen kijken – de patronen van in- en uitademen – ontdekken we hoe de adem ons snel en diep in onszelf brengt. In essentie is inademen een manier van opladen en uitademen een manier van ontladen. In dit vermogen om onze energie op te bouwen of te verspreiden maken we contact (of falen we in het maken van contact) met onze heelheid. Als we ademen, ontmoeten we op microniveau de patronen van ons leven : de manier waarop onze ‘energie’ begint, aanzwelt, zichzelf in stand houdt, verzacht en een soort oplossing bereikt. Als we heel zijn, als we in contact zijn met ons innerlijk en onze omgeving, vloeien we door een natuurlijke opladings-ontladingscyclus. We bouwen tot een bepaalde grens een reservoir van kracht op, ledigen dit reservoir en beginnen dan opnieuw met het verhogen van de opslag van energie.

Reich

Wilhelm Reich’s formule voor deze golf of pulserende beweging – spanning, oplading, ontlading en dan ontspanning – geeft ons een beginpunt van waaruit we een nog rijker en meer gedetailleerd proces kunnen uitwerken en beschrijven. Elk van ons creëert gecompliceerde, zich herhalende cycli uit de stromende poel van verlangens, impulsen, aarzelingen, frustraties, pauzes, afzonderingen, pieken en dalen die ons dagelijkse leven kenmerken. De therapeut, helpt het individu bij het ervaren van deze energetische cyclus en bij het beter begrijpen en onder controle krijgen van de verschillende patronen die hij gewoonlijk gebruikt om de doorgaande energiestroom te hanteren : bijvoorbeeld zijn neigingen om snel te veel of juist te weinig op te laden, om explosief te ontladen of steeds opnieuw dezelfde golf te herhalen.

Een gezond individu kan de cyclus van het energetische op- en ontladen volledig toelaten. Door onze opwinding te koesteren, bereiken we een punt waarop we volledig kunnen ontladen, zodat er geen energie achter blijft in de vorm van angst. Nu kunnen we de energetische cyclus leven, onze energie naar behoefte reguleren en volledig op- en ontladen, onaangedaan door de maatschappij of haar geïnternaliseerde blokkades.

Tegenstromen

Maar het is niet genoeg om helemaal je eigen energie te accepteren en tot uitdrukking te brengen. Je moet je realiseren dat de omgeving veel eisen en spanningen heeft. Dwarsstromen en tegenstromen zijn een wezenlijk onderdeel van onze energie. Zij zijn essentieel voor onze vitaliteit en heelheid. De vraag is niet of we ons van deze stromen kunnen bevrijden, maar in hoeverre we in staat zijn deze tegenkrachten te absorberen, om te zetten en van richting te laten veranderen in onze interactie met de sterke behoeften en eisen van andere individuen.

Bij elke manifestatie van onze energetische activiteit, of die nou fysiek, emotioneel of cognitief is, treden vroeg of laat begrenzingen en tegenkrachten op die gedeeltelijk de onbewuste structuren worden van onze ‘bodymind’. Tegenpulseringen, de schokken die door onze spieren golven, worden tot statische, ingehouden contracties van ons lichaam : bijvoorbeeld een samengetrokken middenrif, naar voren geschoven bekken of opeengeklemde kaken. Ondraaglijke pijn verandert in lagen van onderdrukte emotie : bijvoorbeeld ingeslikte trots, hartzeer, ingehouden woede. En ons denken houdt zichzelf voor de gek in een grandioze poging om helderheid en zekerheid te krijgen : al te ambitieuze plannen voor individuele en sociale hervorming, fantasieën van alwetende helderheid over onze gevoelens en lichamen, aanhoudende pogingen om onze theorieën completer en consistenter te maken.

Omgaan met blokkades

Lichaamspantser

We kunnen dit in onze lichamen zien : als ik in een permanente staat van paraatheid ben, zullen mijn weefsel en spieren chronisch samengetrokken zijn. Als ik bang ben om te reageren omdat er pijn op kan volgen, word ik apathisch en slap. Als ons natuurlijke verdedigingssysteem (hoewel het niet langer adequaat is) een gewoonte wordt in ons lichaam en in onze houding, hebben we een pantser ontwikkeld tegen leven in het hier en nu. Reich zag dit pantser als een serie starre ringen rond het lichaam. Onze natuurlijke, spontane beweging – een fijne vibratie van stromende energie en gevoel door ons lichaam – is gebroken door deze onbeweeglijke segmenten rond ogen, mond, borst, middenrif, buik en bekken. Elk segment van het pantser bevat een deel van ons karakter; de manier waarop we gewoonlijk met onszelf en de maatschappij omgaan. Reich zag het pantser als een samentrekking van het spierstelsel. Maar een pantser kan ook apathie zijn en bestaan uit weefsel dat los en slap is.

Zowel bij een hard als een zacht pantser onderdrukken we tot op grote hoogte ons bewustzijn van de houdingen die we opgesloten hebben in body en mind. De segmenten kunnen op een speciale manier georganiseerd zijn, bijvoorbeeld meer rond een vooruitgeschoven bekken en afhangende schouders of meer rond een holle rug en een uitgerekte nek. Het is duidelijk dat dit te maken heeft met de algemene patronen die ontstonden in onze kindertijd. Deze patronen openbaren onze karakterstructuur; de meest vastgeroeste houding die we zorgvuldig ontwikkeld hebben om de tegenkrachten aan te kunnen.

Wil je meer weten over adem en ademwerk? Bekijk dan de cursus “Werken met adem I’ of luister deze podcast.