Huidhonger?

Huidhonger is een modern woord maar met een basale levensbehoefte van mens en dier. Waar voorheen vooral onderzoek werd gedaan naar de effecten van huidhonger, of gering fysiek contact met een medemens, komen nu steeds meer nieuwe bevolkingsgroepen in aanraking met huidhonger; alleenstaanden van allerlei leeftijden, ouderen en mensen met sociale (interactie)beperkingen.

Huidhonger komt overal voor!

Sinds de jaren 50 van de vorige eeuw het eerste onderzoek werd uitgevoerd bij babyaapjes die bij de moeder werden weggehaald en zonder aanraking opgroeiden, is aangetoond dat deze aapjes later ernstig gestoord (sociaal) gedrag vertoonden. Sindsdien is er veel onderzoek gedaan naar het belang van aanraking en huid-op-huid contact. Er zijn langzamerhand voldoende onderzoeksgegevens over het effect van aanraking bij baby’s op de ontwikkeling van de hersenen en het hormoonstelsel.

Vroeger dacht men dat de aanleg van de hersenen volgens een vaststaand, genetisch bepaald patroon verliep. Inmiddels is gebleken dat die ontwikkeling een veel opener en dynamischer proces is, waarbij de ervaringen die baby’s opdoen in hun eerste (en tweede) levensjaar een grote rol spelen. Baby’s die veel worden aangeraakt en gekoesterd produceren oxytocine en andere hormonen die de ontwikkeling van synapsen (de verbindingen tussen de hersencellen) stimuleren. Bij baby’s die niet of onvoldoende worden aangeraakt en geknuffeld komen vooral stresshormonen vrij, die de hersenontwikkeling negatief beïnvloeden. Onvoldoende aanraking veroorzaakt stress bij baby’s. Andersom is het ook zo, dat aanraking en koestering de meest effectieve manier is om stress tegen te gaan.

Huidhonger

Het zenuwstelsel van baby’s beschikt niet over een rem om stress zelf te stoppen en is hiervoor afhankelijk van de troostende en koesterende volwassenen in zijn omgeving. Krijgt een baby deze aanraking niet of te weinig, dan wordt zijn stresssyssteem voor de rest van zijn leven overactief afgesteld. Als kind en als volwassene blijven zij ‘lichtgeraakt’ reageren op stress met de productie van grote hoeveelheden stresshormoon. Met als gevolg grotere kans op angst- en slaapstoornissen, hoge bloeddruk, depressie. Tot zover aanraking als voorwaarde voor een gezonde ontwikkeling. Eenmaal volwassen, is aanraking nog steeds een basisbehoefte bij mensen. In onze westerse wereld blijft aanraking in het gunstigste geval beperkt tot handenschudden en plichtmatige kussen op de wang en aanraking als onderdeel van seksueel contact: wij zijn niet zo’n warm en knuffelig volk. In een onderzoek is eens een vergelijking gemaakt tussen Puerto Rico en Londen: gemeten werd hoe vaak twee mensen elkaar aanraken tijdens een onderonsje in een café. In Puerto Rico (in de Caraïben) raakte men elkaar 90 keer per uur aan en in Londen was dat 0 keer.

Massage

Massage is stressverlagend en ontspannend. Dit is een makkelijk te constateren effect op het moment dat je een massage ondergaat. Moeilijker is het om dit wetenschappelijk te onderbouwen. Hoe kun je meetbaar maken wat er gebeurt als een massage haar weldadige werk doet? Wat ga je meten? En op welke manier zet je het onderzoek op. Veel onderzoek naar massage voldoet niet of net niet aan de hoge internationale normen voor wetenschappelijk onderzoek.
Hieronder volgt een bespreking van een aantal gedegen onderzoeken naar effecten van massage, zowel bij gezonde onderzoeksgroepen als bij groepen met specifieke aandoeningen.

Effects of a single session of swedish massage on hypothalammic-pituitary-adrenal and immune function in normal individuals

Onderzoek dat in september 2010 gepubliceerd werd in het Journal of Alternative and Complementary Medicine. Het onderzoek werd uitgevoerd in het Cedars-Sinai Medical Center in Los Angelos. Aan het onderzoek namen 53 gezonde personen van 18-45 jaar deel. 29 hiervan kregen een Zweedse massage (wat wij een klassieke massage noemen) en 24 een lichtere massage. Voor en na de massage werden bloedmonsters afgenomen. Het doel was het bepalen van het effect van een enkele massage op het neuro-endocrien en immunologisch functioneren. De hypothese was, dat massagetherapie de oxycotine niveaus zou verhogen met als gevolg een onderdrukking van het hypothalamus-hypofyse-adrenaline (stress)systeem. Tevens veronderstelde men een verhoging van de immuunfunctie (lymfocyten) van het lichaam. Niet alle veronderstellingen kwamen uit. Bij de klassieke of holistische massage werd vooral het immuunsysteem sterk gestimuleerd en zag men een lichte afname van cortisol (het stresshormoon) en een grote afname van vasopressine (bloeddrukverhoger). Bij de lichte aanraking werd een toename van oxytocine gemeten. De conclusie van het onderzoek luidde dat een enkele sessie klassieke massage meetbare biologische effecten geeft die gevolgen kunnen hebben voor het behandelen van ontsteking- en auto-immuunreacties.

Massage for low-back pain: a systematic review

In een meta analyse van 13 onderzoeken waar in totaal 1596 individuen in participeerden naar de effecten van massage therapie op aspecifieke lage rugpijn bleek het volgende. Massage had het meest effect wanneer het gecombineerd werd met (rekkings)oefenen. Massage had meer effect dan gewrichtsmobilisatie, relaxatietherapie, fysiotherapie, acupunctuur en zelfeducatie voor lage rugpijn. Er werden geen negatieve effecten gerapporteerd. De conclusie was, dat massage gunstig is voor patiënten met subacute en chronische aspecifieke lage rugpijn, speciaal wanneer het gecombineerd wordt met oefeningen. Volgens een onderzoek in opdracht van het College van Zorgverzekeringen, uitgevoerd door onderzoekers van VUmc, VU en Erasmus MC, kan daarbij ook geconcludeerd worden dat de positieve effecten van massagetherapie nog steeds meetbaar zijn een jaar na het stoppen van de behandeling.

Therapeutic massage and healing touch improve symptoms in cancer

In een grote studie naar de effecten van massage (mt) en healing touch (ht) wat betreft ontspanning en het reduceren van symptomen onder 230 vrouwen met borstkanker werd het volgende geconcludeerd: beide zorgden voor een daling van de bloeddruk, hartslag, ademfrequentie en pijnniveau. In het algemeen werd een verbetering van de stemming gerapporteerd. Mt verlaagde gevoelens van angst en ht verlaagde vermoeidheidsverschijnselen.

Er zijn vele onderzoeken uitgevoerd naar de effecten van massagetherapie bij allerhande ziektebeelden. Wat opvalt, naast de feit dat er altijd meetbaar een aantal positieve effecten optreedt, is het ontbreken van bijverschijnselen of negatieve effecten. Massage is een veilige aanvullende behandelmethode.

Oxytocine

Een belangrijke stof die de oorzaak is van huidhonger en vrijkomt bij liefdevolle aanraking en dus ook bij de meeste massages is oxytocine. Kerstin Moberg heeft hier een practhig boek over geschreven en diverse proeven mee gedaan. Hier volgen een paar resultaten.

De proefpersonen werden ingedeeld in koppels: eentje was de ‘investeerder’ en de ander was degene waaraan het geld toevertrouwd moest worden. De investeerder kon kiezen hoeveel geld hij aan de ander gaf. Daarna werd dit weggegeven geld verdrievoudigd. De tweede persoon kon vervolgens kiezen hoeveel geld hij teruggaf aan de eerste. Hoe meer geld de investeerder durfde geven, hoe meer vertrouwen hij blijkbaar had in de ander. De helft van de proefpersonen kreeg een neusspray met oxytocine, de rest kreeg een nepspray zonder hormoon. Oxytocine had een duidelijk effect: het zorgde er voor dat de investeerders gemiddeld veel meer geld weggaven. Het had geen enkel effect op de betrouwbaarheid van de personen aan wie het geld toevertrouwd werd. Uit aanvullende testen bleek dat het effect ook niet veroorzaakt werd doordat de investeerders meer geneigd waren risico’s te nemen. Het lag dus echt aan het verhoogde vertrouwen in de ander.

Aan haar (Kerstin Moberg) eigen universiteit ontstond een piek in burnout gevallen nadat de secretaresses op de faculteit waren ontslagen. ,,Werkgevers zien secretaresses vaak als een verzameling taken, die mensen ook zelf kunnen doen. Wat ze over het hoofd zien, is dat een secretaresse een rustpunt is, iemand aan wie je allerlei vragen kunt stellen, en die het overzicht heeft. Bij ons ervoer iedereen ineens stress en tijdgebrek na het vertrek van de secretaresses. Natuurlijk kunnen mensen zelf een brief tikken of een kopietje maken, maar ze misten die veilige haven. Ze misten iemand om mee te praten. En dat gemis maakt mensen ziek.’’

Een lage oxytocine-spiegel blijkt ook verband te houden met autisme en depressies. ,,Bij autisten zijn al experimenten gedaan met oxytocine-injecties. Het verbetert hun sociale vaardigheden sterk, al is dat tijdelijk.’’ Ook bij depressie speelt het een rol. ,,De werking van anti-depressiva is onder meer gebaseerd op het stimuleren van de oxytocine-productie. Het zou prachtig zijn als we dat op een meer rechtstreekse manier zouden kunnen doen, met minder bijwerkingen.’’

Voor wie gezond is, maar wel meer wil profiteren van de heilzame werking van oxytocine, is het beter om dat op de meest natuurlijke manier te doen, aldus de fysioloog. ,,Door hechte relaties aan te gaan, door aan te raken en aangeraakt te worden, door liefdevolle seks, door massages. Het leven zelf biedt alles wat we nodig hebben om dit hormoon maximaal te benutten.”

Gerelateerd lesaanbod

Onderstaande cursussen en opleidingen bieden een (laagdrempelige) ‘oplossing’ om huidhonger aan te pakken.