Positieve gezondheid

Positieve gezondheid was het thema van een congres waarvoor ik afgelopen woensdag was uitgenodigd om mee te denken over het gezond en vitaal maken van de stad Utrecht. Een initiatief van NL2025. Een van de sprekers was Machteld Huber die een nieuwe definitie van gezondheid heeft geïntroduceerd. Ze noemt het positive health (positieve gezondheid). Ze deed dit omdat er behoefte was aan een herijking van de oude definitie:

”Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijke gebreken.”

In 1948 kwam de WHO met deze definitie van gezondheid. Destijds al een nieuwe blik op gezondheid want voordien werd gezondheid nog mechanis benaderd. Je bent gezond als je niet ziek bent (zoals de tweede regel in de definitie al aangeeft).

“There are no passengers on spaceship earth. We are all crew.”

marshall mcluhan

Machteld Huber; grondlegger van positieve gezondheid

Kortom de afwezigheid van ziekte maakte je voor 1948 gezond. Net als een auto die rijdt ‘gezond’ is als ie rijdt zonder kuren. De definitie van Machteld werd:

“Het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven”.

In de nieuwe definitie (positieve gezondheid) staat de mens zelf meer centraal als actief participant is in de eigen gezondheid. Huber onderscheidt zes gezondheidsdimensies om het ‘gezondheidswelzijn’ te meten:

1. Lichaamsfuncties: medische feiten, fysiek functioneren, klachten en pijn, energie
2. Mentale functies en -beleving: cognitief functioneren, emotionele toestand, eigenwaarde/zelfrespect, gevoel controle te hebben, zelfmanagement en eigen regie, veerkracht
3. Spiritueel/existentiële dimensie: zingeving/meaningfulness, doelen/idealen nastreven, toekomstperspectief, acceptatie
4. Kwaliteit van leven: kwaliteit van leven/welbevinden, geluk beleven, genieten, ervaren gezondheid, lekker in je vel zitten, levenslust, balans
5. Sociaal maatschappelijke participatie: sociale en communicatieve vaardigheden, betekenisvolle relaties, sociale contacten, geaccepteerd worden, maatschappelijke betrokkenheid, betekenisvol werk
6. Dagelijks functioneren: basis Algemeen Dagelijkse Levensverrichtingen (ADL), instrumentele ADL, werkvermogen, health literacy.

Deze aanpak wordt ook wel positieve gezondheid of positive health genoemd.

Hierdoor laat het concept van Huber veel vragen onbeantwoord en kan tot eigenaardige of onjuiste gevolgtrekkingen leiden. Daar heeft hij een punt: kun je ziek zijn als je je gezond voelt? Uiteraard kan iemand ernstig ziek zijn. Ook als hij zich kip lekker voelt. Je zou nog een andere definitie moeten maken van gezondheid als je claimt dat je pas ziek bent als je er onder gebukt gaat of als je er last van hebt.

Alternatief

“Het mede door eigen inspanning en naar welbevinden kunnen behouden en ontwikkelen van de gezien de levensfase en levensomstandigheden noodzakelijke lichamelijke, psychische en sociale functies.”

Volgens Jaap van der Stel, lector GGZ bij Hogeschool Leiden, senior-onderzoeker GGZ inGeest slaat ze zelfs de plank flink mis. Deze omschrijving is volgens hem dynamischer, doet recht aan de levensloop, geeft aandacht aan de beleving van de degene waar het om gaat, houdt rekening met de omstandigheden, en maakt duidelijk dat gezondheid iets is dat iemand niet overkomt maar eigen activiteit veronderstelt.

De definitie van holisme

Mijn definitie van gezondheid gaat verder dan de individuele mens. Hubers definitie wordt gezien als een holistische, omdat diverse factoren meespelen. ‘Het hele plaatje.’ In die zin is het zeker meer holistisch of psychosomatisch dan de vorige maar ook het woord holisme heeft vele verschillende definities. De meest gebruikte is “Lichaam en geest zijn één.”  Hiermee wordt bedoeld dat mentale en emotionele aspecten invloed hebben op het lichaam. Voor sommigen werkt het ook nog wederkerig maar ik hoor bij de meesten geen wisselwerking, slechts een invloed van de geest op het lichaam.

Holisme in mijn definitie luidt eenvoudig gezegd: “Alles is één!” Alles is met elkaar verbonden en beïnvloed elkaar. Ja, je gedachtes beïnvloeden je fysieke gesteldheid. Maar holisme houdt niet op bij het individu als de definitie ‘alles is één’ klopt. Dan houdt mijn gezondheid ook niet op bij mijn lichaam of mijn zijn. Dan is gezondheid breder, iets wat ook buiten mij (een tegenstelling van mijn eigen definitie want als alles 1 is, is er geen buiten of binnen) is. Gezondheid is dan ook de verbinding die ik heb met de Aarde. Volgens de oude definitie kan ik heel gezond zijn door Goyi bessen te eten, terwijl die bessen een grote ecologische voetafdruk maken voordat ze in mijn lichaam gezondheid brengen.
Dat kan niet kloppen! Niet meer!

Een nieuw gezondheidsperspectief

In de oude definities is de omgeving van invloed op de mens. Maar de invloed van de mens op de omgeving is niet relevant. Allerlei omgevingsfactoren kunnen je ziek maken, maar hoe beïnvloed jij je omgeving? Sommige mensen kunnen een vervelende, zelfs ziekmakende invloed hebben op hun omgeving. Bij sommige bedrijven heerst er een ‘zieke werkcultuur’.  Deze cultuur wordt gecreëerd door gezonde (?) individuen. De gezondheid van de mens behelst ook de invloed die hij/zij heeft op de omgeving waarin hij leeft.

• Ecologisch
• Sociaal
• Ecologisch
• Hoe beïnvloedt jouw leven de Aarde?
• Eet je veel vlees? Eet je biologisch? Hoe reis je?
• Consumentisme
• Afvalverwerking
• Je handelen, je manier van leven geven ook een mate van gezondheid af.
• Sociaal
• Welke invloed heb jij op je sociale omgeving? Hoe is je relatie met anderen? Hoe is je relatie met vreemden?
• Hoe is je relatie met dieren, planten, plekken?
• Hoe is je relatie met je familie, je buurt?

Nieuwe definitie van positieve gezondheid

De tijd dat de gezondheid van de mens alleen per individu wordt bepaald is voorbij. Net als bij bijen en andere soorten, gaat het om de gezondheid van de groep, de soort. Gezondheid gaat om mij, ons, alles. De nieuwe gezondheid toont aan hoe je, in gezondheid verbonden bent, een deelgenoot bent van de Aarde!

“Gezondheid is in optimale verbinding met jezelf en je omgeving zijn. Fysieke, mentaal, emotioneel, sociaal en ecologisch.”

Stefan van Rossum