De effecten van massagetherapie als onderdeel van pijnmanagement in (acute) zorginstellingen.

Wetenschappelijk onderzoek naar massage en massagetherapie is een blog die antwoord geeft op de vraag of massage als aanvullende therapie, die meestal door artsen wel als heilzaam wordt gezien, maar is dat ook zo?

Uit eerdere onderzoeken in ziekenhuizen is gebleken dat bij hoge niveaus van stress en angst bij de patiënt het herstel wordt vertraagd, het verblijf in het ziekenhuis wordt verlengd en inname van kalmerende middelen wordt verhoogd. Stress en angst verergeren de pijn, beperken het lichamelijke functioneren, inclusief de mogelijkheid te hoesten, diep in te ademen, te bewegen, te slapen en zelfverzorgende activiteiten uit te voeren.

 

Patiënten in ziekenhuizen noemen de volgende stressoren: lawaai, slaap te kort, sociale isolatie, gedwongen stilliggen, pijn van en door alle behandelingen, angst en stress die wordt gevoeld tijdens de behandelingen. In een kliniek in Minnesota werd na systematisch evalueren van ervaringen van patiënten geconcludeerd dat deze ‘spanning, stress, pijn en angst’ de grootste uitdagingen vormen voor patiënten. De integratie van massagetherapie in het zorgplan bleek een enorme stap voorwaarts te zijn bij erkenning van pijn als vijfde vitale functie, na hartslag, ademhaling, temperatuur en bloeddruk. Na deze studie kon er worden geconcludeerd dat het belangrijk is patiëntenzorg op een holistische manier aan te pakken.

De uitkomst van wetenschappelijk onderzoek naar massage

Onderzoek heeft uitgewezen dat massagetherapie een effectief middel is bij pijn management, met als bijkomend voordeel nog dat er geen ongewenste bijwerkingen zijn. Een studie hiernaar in de kliniek in Minnesota, waarbij 58 postoperatieve hartpatiënten 1 tot 3 massagetherapie sessies ontvingen, leverde zulk overtuigend bewijs dat er meteen een massagetherapeut fulltime werd ingehuurd op de klinische afdeling. Hartoperatie patiënten klagen vaak over pijn in de rug, schouders nek door stress, spanning en angst. Als massagetherapie wordt toegevoegd aan het postoperatieve protocol bleek er minder medicatie nodig te zijn.

 

In zorginstellingen worden patiënten te weinig liefdevol aangeraakt.

Massagetherapie zorgt voor een ontspanningsreactie (o.a. lagere bloeddruk, lagere hartslag, verhoging van het oxytocine niveau, verlaging van het cortisol niveau) die kalmte creëert waardoor de patiënt kan rusten, wat weer belangrijk is voor genezing en herstel.

Een klinische proef heeft bewezen dat een rugmassage van 20 minuten voor een operatie voor een verlaging van de bloeddruk van de patiënt zorgt. Slaap te kort in een zorginstelling wordt meestal met medicijnen opgelost. Voor de meeste patiënten zou een niet-farmacologische oplossing veel beter zijn. Bij meerdere proeven is bewezen dat patiënten door massagetherapie tijdens de opname minder gestrest werden, zich minder depressief voelden, minder pijn ervaarden en beter gingen slapen.

Massagetherapie lijkt het helende vermogen van een patiënt dus te vergroten. De onderzoekers wilden met een wetenschappelijk onderzoek bevestigen dat massagetherapie belangrijk is als onderdeel van pijnmanagement.

Participanten en methode

Het onderzoek is gedaan in een lokaal non-profit ziekenhuis in het zuidwesten van Amerika, bij 65 patiënten die daar zijn opgenomen. De patiënten moesten toestemming hebben van hun arts om massagetherapie te ondergaan, ze moesten in staat zijn een toestemmingsformulier te ondertekenen en ze moesten bereid zijn feedback te geven. De patiënten konden elk moment stoppen met deelname aan het onderzoek. Drie ervaren massage therapeuten, die al werkzaam waren in het ziekenhuis deden de behandelingen voor het onderzoek. Zij zijn alle drie extra geschoold voor het behandelen van gehospitaliseerde patiënten met een broze gezondheid.

De massages, in bed gegeven, duurden ongeveer een half uur, afhankelijk van de conditie van de patiënt. De behandelingen bestonden uit zachte klassieke massage, acupressuur, cranio sacraal massage en myofasciale massage.

De behandelde delen van het lichaam varieerden, maar het meest werden het hoofd, nek, schouders, rug en de voeten behandeld. De deelnemers konden kiezen of er geparfumeerde of ongeparfumeerde olie werd gebruikt en of er wel of geen muziek werd gedraaid tijdens de behandeling.

 

Patiënten vulden een vragenlijst in met vragen als:

• De lengte van het verblijf in het ziekenhuis
• Het aantal ontvangen massages
• Of de massage voor verbetering hadden gezorgd voor wat betreft de pijn, het gevoel van ontspanning, het slapen, het algehele herstel
• Of de inname van medicatie was veranderd na het ondergaan van de massages
• Hoelang het effect van de massages voelbaar was
• Of de patiënten van plan waren verder te gaan met massagetherapie

De verpleging moest ook vragen beantwoorden en de patiënt vulde na ontslag uit het ziekenhuis nog een keer een vragenlijst in. Daarna werden alle gegevens verzameld en gecategoriseerd en beoordeeld.

De resultaten van wetenschappelijk onderzoek naar massage

Van de 65 patiënten waarmee het onderzoek werd begonnen, hebben 53 participanten het hele onderzoek afgerond.

De pijn werd gemeten aan de hand van een cijfer tussen 0 en 10 (waarbij 0 geen pijn is en 10 ondraaglijke pijn).

Voor aanvang van de behandelingen werd een pijnniveau van 5.18 opgegeven en na de behandelingen was dat een 2.33. De geobserveerde vermindering van de pijn vertoont een statistisch significant verschil.

De effecten van de massagetherapie duurden:

• 1 – 4 uur bij 34 participanten (53.1%)
• 4 – 8 uur bij 13 participanten (20,3%)
• 8 – 24 uur bij 9 participanten (14,1%)
• meer dan 24 uur bij 7 participanten (10,9%)

67.2 % van de participanten wilden verder gaan met massagetherapie tijdens hun herstelperiode.

De participanten gaven aan een vooruitgang te ervaren op alle onderzochte gebieden. De meest significante resultaten werden gemeld over het algehele pijnniveau, het emotionele welzijn, het gevoel van ontspanning en het vermogen om te slapen.

Meer dan de helft van de participanten gaf aan met minder pijnmedicatie af te kunnen na de behandelingen.

De verlichting van de pijn zorgde vaak voor een directe mogelijkheid om te slapen. Een verpleegkundige noteerde: ‘de patiënt meldt een gevoel van ontspanning en vermindering van pijn na de massage en slaapt 3 uur’.

Het gevoel van ontspanning speelt een belangrijke rol bij het helingsproces van de patiënt. Meer dan de helft van de participanten meldt een toename van ontspanning, vermindering van spierspanning en een toename van een gevoel van welzijn.

Een patiënt noteerde: ‘door de massage ging ik me fysiek, emotioneel en spiritueel beter voelen, ik werd geduldiger en minder angstig en ik voelde minder pijn’. Een ander noteerde: ‘de massagetherapie zorgde voor een helende ervaring, fysiek en emotioneel’.

Conclusie

Het doel van het onderzoek was uit te zoeken of massagetherapie effect kon hebben op de pijnervaring van patiënten. De voordelen van massagetherapie voor patiënten met verschillende ziektes is bewezen. Het onderzoek laat een significant verschil zien in pijnscores voor en na de massages. De afname van het gebruik van pijnmedicatie onderbouwt deze bevinding. De meeste patiënten voelden effect van de massage nog 1 tot 4 uur na de behandeling, sommige participanten voelden het effect nog na meer dan 24 uur!

Niet alleen werd er een afname van pijn gerapporteerd ook voelden de patiënten door de massagetherapie een toename van ontspanning en van hun emotionele welzijn, verbeterde de slaap, werd er een toename van mobiliteit ervaren en een sneller herstel.

In 98 % van de gevallen werd er een toename gerapporteerd van het algehele gevoel van ontspanning. Ook werd er een afname gevoeld van het gevoel van isolatie en eenzaamheid.

Tot slot

De uitkomst van het onderzoek verbaasd me niet. Ik heb inmiddels genoeg gelezen en genoeg massages gegeven en zelf mogen ondergaan om te weten dat een massage echt heel goed is voor je: je gaat je meer ontspannen voelen én opgewekter en je gaat er beter van slapen etc. Maar aan de andere kant was ik toch weer wel verrast… Het effect van de massagetherapie is groot, het artikel is al gepubliceerd in 2010, je zou dan verwachten dat er nu in 2018 veel meer gebruik zou worden gemaakt van massagetherapie

In iedere geval ga ik door een artikel over wetenschappelijk onderzoek naar massage als dit nog meer geloven in mijn werk als massagetherapeut. Ik word erdoor geïnspireerd!

Door Marieke Brinkman (afsgestudeerd opleiding massagetherapeut)

 

 

Grondlegger van massage

Massagegeschiedenis leert je dat een Nederlander aan de wieg heeft gestaan van de westerse massage zoals we deze nu kennen. In Domburg kun je nog een buste van hem vinden in een overwoekerd parkje.

In de 18e eeuw ontstond er in Europa een interesse in fysieke ontwikkeling. De Duitse geestelijke Friedrich Ludwig Jahn (1778-852) spoorde (vooral) mannen aan om meer te bewegen als een manier om het zelfbewustzijn en vertrouwen op te bouwen. Hij richtte de eerste turnvereniging op. Een tijdsgenoot van Jahn de Zweed Per Henrik Ling zag het nut van bewegen vooral als een manier om ziektes of blessures te helen. In zijn methode, de heilgymnastiek zaten ook diverse massagetechnieken die tijdens een sessie werden toegepast. Maar de nadruk lag meer op de oefeningen. Een methode die gezien kan worden als de voorloper van de fysiotherapie.

Per Henrik Ling

Ling leefde van 1776 tot 1839 en was als zodanig wel een voorloper van Mezger maar in zijn tijd was Ling helemaal niet zo bekend en zeker niet zo beroemd als Mezger zou worden. Toch is Per Henrik Ling een veel grotere naam in de massagegeschiedenis.

Johann Georg Mezger groeide op in Amsterdam wat toen een van de minst ontwikkelde en armste steden van Europa was. Nederland was na de Gouden Eeuw ingezakt en na de Franse Bezetting was er niet veel over van het eens zo rijke en bruisende Nederland. Johann’s vader was een Duitse slager die met zijn familie naar Nederland was geëmigreerd. Johann werd na zijn schooltijd gymnastiekleraar. In zijn tijd als gymleraar stapte hij meer en meer over van de ‘Duitse methode’ (van Jahn) naar de ‘Zweedse methode’ (van Ling). Zijn fascinatie voor anatomie en het menselijk lichaam groeide waarop hij besloot geneeskunde te studeren. Zijn proefschrift ‘de behandeling van voetverstuiking met fricties’ gaf zijn interesse voor massage aan.

Koningen en prinsen

Mezger’s roem begon te rijzen nadat hij de Zweedse kroonprins Gustav behandelde waardoor hij na een lange tijd weer zonder krukken kon lopen. Het nieuws sloeg in als een bom. Zweedse artsen reisden naar Nederland af om deze methode van Mezger te leren en hij kreeg de hoogste koninklijke onderscheiding die een buitenlander kon krijgen.

Door deze wonderbaarlijke genezing en doordat in die tijd de hele Europese royalty familie van elkaar was kwam de ene na de andere vorst naar het Amstelhotel in Amsterdam waar Mezger zijn klanten behandelde. De Paus, de keizerin van Oostenrijk, de keizerin van Roemenië, diverse Duitse prinsen, hertogen en graven, de Nederlandse kroonprins en de Russische grootvorst, allemaal werden ze behandeld door de beroemde arts/ masseur. Naast deze vorsten behandelde Mezger ook ‘de gewone mensen’. Een bekende uitspraak van hem laat zien dat hij niet onder de indruk was van titels. Een gravin vond dat ze te lang moest wachten en deed haar beklag:”maar ik ben een gravin.” Mezger antwoordde:”Ik ken geen gravinnen, alleen maar patiënten.” Ook behandelde hij veel armere mensen gratis en gaf hij veel weg. De behandelingen duurden zo’n 6 minuten en hij gaf wel 50 behandelingen per dag.

Al deze visites legden de stad geen windeieren en er werd veel aangedaan om hem voor de stad te behouden maar Mezger besloot na een aantal jaren zijn behandelingen voort te zetten in Wiesbaden en Parijs.

De massagegeschiedenis brengt ons in Domburg

Zoveel aandacht als hij kreeg van buitenlandse artsen zo rustig of zelfs negatief was de benadering van zijn Nederlandse collegae. Op een enkeling na werd zijn methode door de medische wereld met de nek aangekeken.

Johann Georg Mezger zelf was een enorm bescheiden man. Hij gaf geen interviews en gaf zijn nazaten opdracht om alle documentatie te vernietigen. Hierdoor is er weinig bekend gebleven over zijn manier van werken. Zijn laatste werkdagen slijtte hij in Domburg. Deze badplaats ontwikkelde zich dankzij zijn komst. Mezger stierf in 1909 in Parijs en ligt begraven in Oost-Kapelle. In Domburg staat een beeldhouwwerk wat zijn dankbare patiënten voor hem lieten maken een jaar na zijn dood.

Het beeld staat er nog steeds. Weinig mensen die er langslopen weten wie deze man is of wat hij gedaan heeft. Precies zo als hij het gewild zou hebben.

Johann Georg Mezger een van de grondleggers van de klassieke massage. Een stukje massagegeschiedenis waar we best trots op mogen zijn.

Pathologie of ziekteleer

Pathologie wordt uitgebreid behandeld in onze opleiding medische basiskennis. In deze blog lees je alvast een inleiding in deze materie. Een ander woord voor pathologie is ziekteleer. In deze vorm van wetenschap bestudeert men het ontstaan en het verloop van ziektes. Het ontstaan van ziektes heet: etiologie. Het woord pathologie bevat de volgende onderdelen: – PATHO. Dit is afkomstig van het Griekse woord pathos (παθοσ), hetgeen lijden betekent – LOGIE. Dit is afkomstig van het Griekse woord logos (λογοσ) en dat betekent woord of beschrijving.

In de pathologie zijn er verschillende vakgebieden te onderscheiden:

• pathologische anatomie, tegenwoordig klinische pathologie genoemd;
• pathofysiologie
• pathologische chemie, ook wel klinische chemie genoemd
• speciële pathologie

Over de oorzaken van ziekten, zijn verschillende meningen in omloop en meningen over de oorzaken zijn in de loop van de geschiedenis ook wel veranderd.

Pathologie en de NVVP

Er is een Nederlandse vereniging van Pathologen (NVVP) met een eigen website. De Nederlandse Vereniging voor Pathologie is de overkoepelende organisatie voor de Klinische Pathologie, de Dierpathologie en de Experimentele pathologie (Patho-Biologie). Pathologie betekent ziekteleer. Het vakgebied behelst de diagnostiek van ziekten en het onderzoek naar oorzaken en mechanismen voor het ontstaan ervan. De klinisch patholoog is een medisch specialist, die met behulp van de microscoop op cel- en weefselmateriaal van patiënten diagnosen stelt. Daarnaast wordt er op een afdeling Klinische Pathologie postmortaal diagnostisch onderzoek verricht. De dierpatholoog verricht dezelfde werkzaamheden als de klinische patholoog, alleen dan ten behoeve van dieren in plaats van mensen. De pathobiologen houden zich voornamelijk bezig met basaal pathofysiologisch onderzoek.

Omdat wij ons meer bezighouden met gezondheid en minder met ziekte, is het wellicht de moeite waard om ook kennis te nemen van de publicaties van The World Health Organisation.

Als je de diverse manieren van gezondheidszorg en medisch handelen bekijkt, dan blijkt er een soort van tweedeling te bestaan. Aan de ene kant van het spectrum staan de z.g. regulieren, aan de andere kant de alternatieven. De wereld van de alternatieven is over het algemeen wat diffuus. Een website waarin wordt getracht hier wat structuur in aan te brengen is www.iocob.nl.

Massagetherapie is in de VS de meest gebruikte vorm van CAM (Complementary and Alternative Medicine).

1; De oorzaak is lichamelijk van aard

De aanhangers van deze richting, die ook wel somatogenie heet. stellen dat het gehele vraagstuk van gezondheid en ziekte te herleiden is tot in ons lichaam afspelende fysische en fysiologische processen. Enkel objectief vaststelbare ziekten (= diseases) die ook een objectief te vinden oorzaak hebben tellen. Als iemand zich ziek voelt (= illness), wordt dat niet gerekend tot ziek zijn. Disease en illness kunnen dus los van elkaar staan: je kunt je ziek voelen, zonder objectief gezien ziek te zijn of je kunt objectief gezien ziek zijn, zonder je ziek te voelen. Deze eerste school heeft dus ook minder aandacht voor de psychologie, dit in tegenstelling tot de tweede school. Een belangrijke groep aandoeningen, die in deze categorie thuishoren zijn ziekten, die aangeboren zijn. Men spreekt van erfelijke ziekten. Dit type aandoeningen is gekoppeld aan erfelijk materiaal. Een bekend voorbeeld uit de geschiedenis is de bloederziekte (hemofilie), die voorkwam in Europese vorstenhuizen.
Een andere groep in deze categorie is een aanleg voor een bepaalde aandoening. Wellicht heb je in een medische vragenlijst wel eens de vraag gezien: komen er in de familie aandoeningen voor. Men spreekt in dit verband van aanleg tot of predispositie.

2; De oorzaak is (mede) psychisch van aard

De psychogenie gelooft dat een ziekte (mede) wordt veroorzaakt door psychologische oorzaken. Een belangrijk aanhanger van deze school was Freud. Die vertelde dat je ook ziek kunt worden door een persoonlijk probleem dat je naar het onderbewuste verdringt. De oorzaak kan dus in dit geval niet objectief worden vastgesteld.

3; De oorzaak ligt in stress

Ten derde is er ‘stress’: het gaat erom dat de omgeving op de persoon een zekere invloed heeft en het individu niet weet hoe ermee om te gaan; dit kan leiden tot een aandoening. Stress kan zowel elementen van de somatogenie als van de psychogenie bevatten, omdat de oorzaak van stress overduidelijk kan zijn, maar evenzeer verborgen kan liggen. Drie bekende vormen van stress, die aan de definitie voldoen, zijn: – Je vindt dat men te veel van je verwacht  – Je vindt dat je talent niet volledig wordt aangewend  – Je denkt dat geen enkel ander mens iets van je verwacht en dat je alleen op de wereld staat.

4; De oorzaak ligt (mede) in de omstandigheden

De vierde en laatste school is de sociogenie: daar ziet men maatschappelijke en culturele aspecten van gezondheid als de belangrijkste of zelf enige oorzaak van ziekte (= sickness). Hierbinnen vinden we bijvoorbeeld dat ziek zijn gedefi nieerd kan worden als een afwijking van een door een bepaald maatschappelijk systeem gestelde norm. Deze normen zullen in de tijd en in de verschillende sociale klassen en culturen anders zijn. Het is ook de sociogenie die bestudeert of er verbanden bestaan tussen de gezondheid en armoede. Daarom zal het grootste deel van wat nu volgt uit deze leer geput worden.

Er moet ook nog worden opgemerkt dat er bepaalde zaken zijn die mede verantwoordelijk zijn voor de sterkte waarin de ziekte zich manifesteert, zoals: lichaamsbouw, geslacht, leeftijd, schade opgelopen tijdens het leven (zowel lichamelijke als psychische schade), levensstijl, leefomstandigheden. Het zullen vooral de drie laatste zijn waar een duidelijk verschil tussen arm en rijk heerst.

In de film ‘the biggest little farm’ besluit een echtpaar om de grote stad te ontvluchten en een organische boerderij te starten met als doel zo dicht mogelijk bij de natuur te blijven. Het is een prachtige, inspirerende film geworden.

Stront is goed!

Het stel komt allerlei uitdagingen tegen. Als bijvoorbeeld de pruimen eindelijk groeien komen er allerlei vogels op af om de pruimen op te eten. Dit lossen ze dan weer op door grote nestkasten te plaatsen waar uilen op af komen die de kleinere vogels weghouden. Zo zoeken ze naar een natuurlijke balans waar elke oplossing ook weer een gevolg heeft. Zo produceren de koeien een hoop stront. Bij een ‘reguliere’ boerderij is dat afval maar hier is het mest voor de planten. Er komen kevers op af, die weer goed zijn voor de grond, etc. Een hele, levendige eco-cultuur ontstaat door de mest. Oftewel stront is goed! Als het niet tot aan je lippen komt, is het een bron van leven.

Fouten maken mag…

…maar met mate

En natuurlijk; een mestoverschot is wél een probleem. Als je rondzwemt in de shit dan is het teveel en ga je eraan onderdoor. Of organisch gezegd; als het geen balans verstoort, is stront prima!
Het deed me denken aan de quote van Tom Bodett: ”In school, you’re taught a lesson and then given a test. In life, you’re given a test that teaches you a lesson.” Dus de volgende keer dat ‘shit happens’ in je leven, kijk waar je mest nodig hebt en faciliteer groei.

Stefan van Rossum

Leven of overleven

Onlangs mocht ik een cursus verzorgen voor the Chairmen at Work. Een bedrijf dat blinde en slechtziende stoelmasseurs uitzendt naar allerlei bedrijven en evenementen. De meeste cursisten zijn niet zo geboren maar in de loop van hun leven slechtziend of blind geworden. Iets vreselijks om mee te maken, lijkt me zo. Toch kwamen ze, deze dag, op mij over alsof ze ermee konden leven. En dat kan gelukkig ook. Ze kunnen er zelfs mee werken. Meedoen met de rest. Ertoe doen.

Leren zonder ogen

Ik leerde die dag goed op mijn taal letten en ontdekte de meerwaarde van de anatomische terminologie. Als je niets kunt zien, moet je dus alles horen of voelen en kan men niks met de opdracht: ”Strijk over de rug van hier naar daar” maar geef je veel meer bruikbare informatie als je zegt: “Strijk met gesloten vingers naast de wervelkolom, beginnend bij de processus transversi. Werk homo-lateraal”. De uitgereikte certificaten werden dankbaar in ontvangst genomen “Zo dat ziet er mooi uit!” en voor de gebruikelijke foto voor social media moest ik even kijken of alle certificaten niet ondersteboven of met de achterkant werden getoond. Een leuke en leerzame dag. Vooral voor mij.

Chairmen at work

De dag begon met een introductie van Joost Rigter de oprichter en directeur van Chairmen at work. En ik kreeg tijdens zijn voordracht al vochtige ogen. Ik werd geraakt door de veerkracht, het doorzettingsvermogen van mensen die blind worden en verder willen/ moeten leven. Ik vermande me om te beginnen met de cursus en aan het eind van de dag reed ik naar huis en vroeg ik mezelf af wat me hier zo aan raakt. “Waarom ontroert me dit zo? En wat resoneert er dan bij mij. Ik ben gezond en heb nergens last van??”
s ’Nachts in bed ontdekte ik het. Het is de reden waarom ik Esoterra opzette en de reden waarom ik altijd nieuwsgierig blijf naar ‘de mens’ en mijn eigen handelen.

Littekens blijven

Zodra we een trauma meemaken worden we (gedeeltelijk) slachtoffer en gaan we overleven. We hebben een litteken, pijn. We creëren een overlevingsmechanisme, een pantser, of een (pseudo) veilige leefwereld. Zijn we getraumatiseerd door een bijtende hond, dan lopen we met een grote boog om alle toekomstige honden heen. Natuurlijk zijn grote en kleine trauma’s niet met elkaar te vergelijken. Overleven in een concentratiekamp in de Tweede Wereldoorlog ‘scoort veel hoger’ dan een baby die een uurtje moet wachten op zijn prakje. Maar met pijn en met trauma is vergelijken niet relevant. Wat jou overkomt vormt jou. “Stel je niet aan” werkt meestal niet en betuigt voornamelijk van weinig empathie. Pijn is individueel en lijden al helemaal.

Trauma

Nee, iedereen krijgt zijn eigen deel en moet het daarmee doen. We leven niet meer vanuit vertrouwen in ‘de hoorn des overvloeds’ die het leven kan zijn, maar we gaan vanuit angst óverleven. Iedereen maakt wat mee en wordt survivor. Wat mij nu zo raakt is als mensen actie ondernemen om uit het overleven te stappen en weer te gaan leven. Wat mij die dag raakte is dat mensen opstaan, hun trauma en de gevolgen daarvan diep in de ogen kijken en zeggen: en nu ga ik verder. Nu stap ik terug in het leven. Met alle bagage en angsten, ga ik in vertrouwen het leven beleven.

Stefan van Rossum

Vandaag 11 november is het Sint Maarten. Vanavond mogen onze kinderen met zelfgemaakte lampionnen snoep ophalen. Ik ben al het hele weekend druk met een creatieve lampion; de kinderen verheugen zich voornamelijk op al het snoep dat ze gaan krijgen.

Dat snoep wordt in onze buurt verzameld en dan verdeeld. De kinderen mogen de helft houden; de andere helft gaat mee met de vrijwilligers van de Voedselbank.

 

Beschermheilige van masseurs en massagetherapeuten

Sint Maarten is namelijk bekend geworden met het delen van zijn mantel. Hij had zo’n grote rode cape en toen hij een naakte zwerver zag, bedacht hij zich geen moment en sneed met z’n zwaard de cape in tweeën. De helft voor de zwerver, de helft voor zichzelf. Dat was eigenlijk meer dan genoeg.

Nu ben ik niet christelijk opgevoed maar Sint Maarten is door deze actie wel een van mijn favoriete Sinten. Het is daarom dat ik op geheel persoonlijke titel Sint Maarten uitroep tot beschermheilige van masseurs en massagetherapeuten!

Want Sint Maarten gaat over delen maar niet alles weggeven. Ik stel me zo voor dat Jezus meteen zijn hele mantel had weggegeven. “Hier, neem alles maar! Ik draag het lijden wel.” Nee Maarten begrijpt de echte mening van delen. Namelijk het hoeft niet ten koste van jezelf te zijn. Van echt delen wordt iedereen beter. Delen is een win-win situatie. Ok, hij is z’n halve cape kwijt maar er is nog genoeg stof en hij krijgt de grote voldoening van iemand helpen.

Waarom dan de beschermheilige van masseurs en massagetherapeuten?

 

Mantelzorg

Ok, ik had me misschien beter moeten inlezen eerst want het woord ‘mantelzorg’ komt direct van deze actie af (vandaar het woord mantel). Ook palliatieve zorg komt van Sint Maarten want ‘pallum’ is Latijn voor mantel. Dus dan is Sint Maarten meer een beschermheilige van de (hele) zorg.

Maar ik zie om me heen en weet van mezelf dat het delen van Sint Maarten enorm over grenzen gaat. En dat is de grote uitdaging in ons vak. Veel (beginnende) masseurs durven niet de echte waarde van een massage te vragen, gaan veel langer door dan de afgesproken tijd en willen altijd nog iets geven.

 

Delen is iets anders dan geven. Delen is iets geven zonder er minder van te worden. Net zoals een goede massage de masseur/therapeut net zoveel geeft als de ontvanger. Wederkerigheid is een essentieel begrip in dit vak. En dan bedoel ik niet alleen de betaling.

Niet weggeven maar doorgeven. Dat is de uitdaging. Niet ten koste van ons eigen lichaam masseren maar ten faveure. We worden zelf ‘zen’ van het masseren. De oxytocine stroomt nog meer door onze aderen.

 

Palliatieve zorg

Meestal denken we bij palliatieve zorg aan zorg die wordt verleend aan ongeneeslijk zieke mensen maar dat is niet helemaal de juiste definitie. Die luidt: “Zorg gericht op verzachting of verlichting”.

Dus zorg bieden zonder dat iemand daar beter van wordt. Hier kun je dus als verzorgende geen resultaten ‘scoren’. Niet iemand beter kunnen maken maar er toch voor iemand zijn. Daar moet je stevig voor in je schoenen staan. Dat is toch wel een van de meest compassionele vormen van zorg. En ook al is er geen verbetering, heling of resultaat, de beloning is er toch. Het geeft enorm veel voldoening.

Compassie werkt niet alleen naar buiten toe. Je eigen hart wordt er minstens even warm van. En compassie kun je delen wat je wilt; je wordt er nooit armer van. Enkel maar rijker.

 

Fijne Sint Maarten

 

Positieve gezondheid

Positieve gezondheid was het thema van een congres waarvoor ik afgelopen woensdag was uitgenodigd om mee te denken over het gezond en vitaal maken van de stad Utrecht. Een initiatief van NL2025. Een van de sprekers was Machteld Huber die een nieuwe definitie van gezondheid heeft geïntroduceerd. Ze noemt het positive health (positieve gezondheid). Ze deed dit omdat er behoefte was aan een herijking van de oude definitie:

”Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijke gebreken.”

In 1948 kwam de WHO met deze definitie van gezondheid. Destijds al een nieuwe blik op gezondheid want voordien werd gezondheid nog mechanis benaderd. Je bent gezond als je niet ziek bent (zoals de tweede regel in de definitie al aangeeft).

“There are no passengers on spaceship earth. We are all crew.”

marshall mcluhan

Machteld Huber; grondlegger van positieve gezondheid

Kortom de afwezigheid van ziekte maakte je voor 1948 gezond. Net als een auto die rijdt ‘gezond’ is als ie rijdt zonder kuren. De definitie van Machteld werd:

“Het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven”.

In de nieuwe definitie (positieve gezondheid) staat de mens zelf meer centraal als actief participant is in de eigen gezondheid. Huber onderscheidt zes gezondheidsdimensies om het ‘gezondheidswelzijn’ te meten:

1. Lichaamsfuncties: medische feiten, fysiek functioneren, klachten en pijn, energie
2. Mentale functies en -beleving: cognitief functioneren, emotionele toestand, eigenwaarde/zelfrespect, gevoel controle te hebben, zelfmanagement en eigen regie, veerkracht
3. Spiritueel/existentiële dimensie: zingeving/meaningfulness, doelen/idealen nastreven, toekomstperspectief, acceptatie
4. Kwaliteit van leven: kwaliteit van leven/welbevinden, geluk beleven, genieten, ervaren gezondheid, lekker in je vel zitten, levenslust, balans
5. Sociaal maatschappelijke participatie: sociale en communicatieve vaardigheden, betekenisvolle relaties, sociale contacten, geaccepteerd worden, maatschappelijke betrokkenheid, betekenisvol werk
6. Dagelijks functioneren: basis Algemeen Dagelijkse Levensverrichtingen (ADL), instrumentele ADL, werkvermogen, health literacy.

Deze aanpak wordt ook wel positieve gezondheid of positive health genoemd.

Hierdoor laat het concept van Huber veel vragen onbeantwoord en kan tot eigenaardige of onjuiste gevolgtrekkingen leiden. Daar heeft hij een punt: kun je ziek zijn als je je gezond voelt? Uiteraard kan iemand ernstig ziek zijn. Ook als hij zich kip lekker voelt. Je zou nog een andere definitie moeten maken van gezondheid als je claimt dat je pas ziek bent als je er onder gebukt gaat of als je er last van hebt.

Alternatief

“Het mede door eigen inspanning en naar welbevinden kunnen behouden en ontwikkelen van de gezien de levensfase en levensomstandigheden noodzakelijke lichamelijke, psychische en sociale functies.”

Volgens Jaap van der Stel, lector GGZ bij Hogeschool Leiden, senior-onderzoeker GGZ inGeest slaat ze zelfs de plank flink mis. Deze omschrijving is volgens hem dynamischer, doet recht aan de levensloop, geeft aandacht aan de beleving van de degene waar het om gaat, houdt rekening met de omstandigheden, en maakt duidelijk dat gezondheid iets is dat iemand niet overkomt maar eigen activiteit veronderstelt.

De definitie van holisme

Mijn definitie van gezondheid gaat verder dan de individuele mens. Hubers definitie wordt gezien als een holistische, omdat diverse factoren meespelen. ‘Het hele plaatje.’ In die zin is het zeker meer holistisch of psychosomatisch dan de vorige maar ook het woord holisme heeft vele verschillende definities. De meest gebruikte is “Lichaam en geest zijn één.”  Hiermee wordt bedoeld dat mentale en emotionele aspecten invloed hebben op het lichaam. Voor sommigen werkt het ook nog wederkerig maar ik hoor bij de meesten geen wisselwerking, slechts een invloed van de geest op het lichaam.

Holisme in mijn definitie luidt eenvoudig gezegd: “Alles is één!” Alles is met elkaar verbonden en beïnvloed elkaar. Ja, je gedachtes beïnvloeden je fysieke gesteldheid. Maar holisme houdt niet op bij het individu als de definitie ‘alles is één’ klopt. Dan houdt mijn gezondheid ook niet op bij mijn lichaam of mijn zijn. Dan is gezondheid breder, iets wat ook buiten mij (een tegenstelling van mijn eigen definitie want als alles 1 is, is er geen buiten of binnen) is. Gezondheid is dan ook de verbinding die ik heb met de Aarde. Volgens de oude definitie kan ik heel gezond zijn door Goyi bessen te eten, terwijl die bessen een grote ecologische voetafdruk maken voordat ze in mijn lichaam gezondheid brengen.
Dat kan niet kloppen! Niet meer!

Een nieuw gezondheidsperspectief

In de oude definities is de omgeving van invloed op de mens. Maar de invloed van de mens op de omgeving is niet relevant. Allerlei omgevingsfactoren kunnen je ziek maken, maar hoe beïnvloed jij je omgeving? Sommige mensen kunnen een vervelende, zelfs ziekmakende invloed hebben op hun omgeving. Bij sommige bedrijven heerst er een ‘zieke werkcultuur’.  Deze cultuur wordt gecreëerd door gezonde (?) individuen. De gezondheid van de mens behelst ook de invloed die hij/zij heeft op de omgeving waarin hij leeft.

• Ecologisch
• Sociaal
• Ecologisch
• Hoe beïnvloedt jouw leven de Aarde?
• Eet je veel vlees? Eet je biologisch? Hoe reis je?
• Consumentisme
• Afvalverwerking
• Je handelen, je manier van leven geven ook een mate van gezondheid af.
• Sociaal
• Welke invloed heb jij op je sociale omgeving? Hoe is je relatie met anderen? Hoe is je relatie met vreemden?
• Hoe is je relatie met dieren, planten, plekken?
• Hoe is je relatie met je familie, je buurt?

Nieuwe definitie van positieve gezondheid

De tijd dat de gezondheid van de mens alleen per individu wordt bepaald is voorbij. Net als bij bijen en andere soorten, gaat het om de gezondheid van de groep, de soort. Gezondheid gaat om mij, ons, alles. De nieuwe gezondheid toont aan hoe je, in gezondheid verbonden bent, een deelgenoot bent van de Aarde!

“Gezondheid is in optimale verbinding met jezelf en je omgeving zijn. Fysieke, mentaal, emotioneel, sociaal en ecologisch.”

Stefan van Rossum